محمد حیدری٬ آهنگساز و نوازنده ایرانی سوم شهریور (۲۳ اوت) در سن ۷۹ سالگی در لس آنجلسدرگذشت.
نگاهی به کارنامه کاری محمد حیدری و آثاری که او در نزدیک به شش دهه زندگی هنری خود خلق کرده است از ذهن خلاق و کم نظیر او در سپهر موسیقی ایرانی خبر می‌دهد، به خصوص که او در فضای نگارش موسیقی برای پاپ ایرانی روزنه‌هایی را گشود که تقریبا به نام او مهر و نشان خورده است.
فرستنده: آقای علیرضا اسدبکی
از جمله تاکید بر استفاده از سازآرایی موسیقی سنتی برای بیان موسیقی پاپ و استفاده از فواصل موسیقی ایرانی و شرقی برای بیان موسیقایی ترانه‌های پاپ که در این زمینه او و جهانبخش پازوکی از جهاتی پیشرو در این زمینه بودند و توانستند در برابر جبهه آهنگسازان پاپ بر اساس فواصل موسیقی غربی،گفتمانی قوی و تاثیرگذار ایجاد کنند که هنوز هم هواخواهان فراوانی دارد.
استفاده از سازبندی مورد نظر او چنان در فضای موسیقی پاپ ایرانی عجین شده است که خود به شیوه و سبکی در موسیقی‌نویسی پاپ بدل شد.
حیدری پیش از آنکه به حوزه موسیقی‌نویسی و نواسازی برای موسیقی پاپ ایرانی روی بیاورد ظرفیت‌های ویژه‌ای در حوزه‌های تکنوازی، ردیف‌نوازی- بداهه‌نوازی و نیز خلق ملودی‌های ماندگار داشت که از ذهن آفرینشگر او حکایت می‌کرد. نمونه‌های آثار او در فضای موسیقی سنتی و ردیفی اگر چه پرتعداد نیست اما در همان معدود آثاری که او در این گونه موسیقایی وجود دارد، از توانایی‌های تکنیکی و دانش ردیفی بالای او حکایت می‌کند.
وصل ریشه‌های سنتی و جریان سازی در پاپ
شاید بتوان حیدری را در کنار فرامرز پایور از جمله نمایندگان برجسته در شناساندن کارایی سنتور و برجسته نمودن آن در موسیقی ایرانی به شمار آورد.
اما او از میانه‌های دهه چهل که فضای موسیقی پاپ ایرانی تشخصی به خود گرفت، به سمت ساخت ملودی و تصنیف و ترانه در چنین فضایی تمایل پیدا و مسیری را طی کرد که در سوی مقابلش فرامرز پایور در فضای موسیقی سنتی ایرانی پیمود.
شاید از بخت موسیقی پاپ ایرانی و به خصوص هنرمندان و خوانندگان در آمریکا و لس‌آنجلس بود که بعد از انقلاب محمد حیدری را نه در ایران که در دیاری دیگر دیدند.
او توانست با برخی از ساخته‌های ماندگارش برای خوانندگانی چون معین و ستار و هایده نقشی ویژه در تشخص‌بخشی به موسیقی پاپ ایرانی ایفا کند که هنوز هم تاثیراتش را بر موسیقی پاپ بعد از انقلاب داخل ایران می‌توان حس کرد.
حیدری البته در همان سال‌هایی که تلویزیون رونقی تازه گرفت و خوانندگان موسیقی پاپ قوت و قدرتی ویژه یافتند و محبوبیتی بیش از خوانندگان سنتی، از فضای موسیقی سنتی به سمت موسیقی پاپ ایرانی حرکت کرد. همچنانکه برخی از خوانندگان نام آشنایی چون اکبر گلپایگانی، ایرج، هایده و حمیرا نیز به چنین سمتی سوق پیدا کردند.
ترانه هوس میکده (روی شعری از هما میر افشار) با صدای اکبر گلپایگانی یکی از نمونه‌های شاخص و ماندگار از این دوران گذار به شمار می‌رود. همچنانکه ترانه “نامهربونی” با صدای الهه(شعر تورج نگهبان)نیز از جمله آثار پرطرفدار و ماجراخیز حیدری به شمار می‌رود.
اما به نظر می‌رسد اوج کارهای حیدری را بتوان در آثاری دید که با صدای افسانه‌ای هایده بروز و ظهور پیدا کرد. صدایی که از نظر حجم و ارتفاع و کیفیت ذاتی و جوهری حنجره، کم نظیر و تا کنون تکرار نشدنی بود.
از جمله ترانه‌های ماندگاری که با هایده برجای مانده می‌توان به ترانه “سوغاتی” و “بهار بهار” اشاره کرد. از ترانه بهار بهار اجرایی تصویری در همان سال نخست بعد از انقلاب وجود دارد که مفهوم غربت را چه در موسیقی و چه در شعر و چه در صدای خواننده به عینه می‌توان شنید و حس کرد؛ زمانی که عمده خوانندگان موسیقی پاپ و برخی موزیسین‌ها به اجبار به خارج ایران کوچیدند.
حیدری در گفت وگویی تلویزیونی می‌گوید که ملودی و شعر این ترانه را سه ماه بعد از انقلاب و در ایتالیا سرود. ذهن خلاق و ملود‌ی‌پرداز حیدری به گونه‌ای بود که برخی از این آثار را در فرصتی کم می سرود که از جمله آنها ترانه “قلبم گرفت” با صدای هایده بود.
به گفته حیدری ملودی این ترانه در مسیر منزل خود به منزل هایده در لس‌آنجلس(که یک ساعت زمان می برد) سرود‌ه شد.
ترانه سوغاتی که تنظیم نخست و تاثیر گذار آن را ناصر چشم آذر انجام داد، نیز بارها از سوی خوانندگان دیگر خوانده شد و حتی یاسمین لوی خواننده معروف اسراییلی -اسپانیایی نیز با تغییر شعر آن به زبان اسپانیایی و بهره‌گیری از همان فضای ملودیک و تغییر سازها، خوانشی شنیدنی از آن ارائه کرده است.
برابر آنچه در کارنامه کاری حیدری- هایده به چشم می‌آید او بیش از ده ترانه برای هایده ساخته است که عمده آنها از جمله آثار ماندگار و شنیدنی تاریخ موسیقی پاپ به شمار می آیند.
برخی از ترانه‌های حیدری به رغم آنکه پیش از این از سوی خوانندگان دیگری خوانده شده بودند، دوباره خوانی شدند که از جمله مهمترین آنها می‌توان به ترانه “دل من” با صدای داریوش اشاره کرد.
این اثر پیش از انقلاب با صدای حسن خیاط‌باشی اجرا شده بود، اما اجرای داریوش با تنظیم آندو به آن لحن و طعمی متفاوت داد و عملا قطعه خوانده شده قبلی را به حاشیه راند.
معین هم از جمله دیگر خوانندگانی بود که آثاری شنیدنی از حیدری را خواند که از جمله معروفترین آنها ترانه “صبحت به خیر عزیزم” با سروده‌ای از هما میرافشار و تنظیم منوچهر چشم آذر است.
در میان خوانندگان نسل امروزی‌تر موسیقی پاپ چند اثری که حیدری برای امید ساخت نیز شنیدنی و قابل اعتناست. از جمله ترانه تکیه‌گاه که در فضای آواز اصفهان نواسازی و با تنظیم کاظم عالمی روی ترانه‌ای از مسعود امینی ساخته شد. ا
گرچه این کار همانند برخی از دیگر آثار اقای حیدری با سازهایی در فضای موسیقی پاپ امروزین تنظیم شده است، اما روح و فضای ملودیک کار بر کلیت تنظیم‌ها سیطره داد.
برخی از آثاری که او برای ستار، معین و دیگر خوانندگان ساخت و پرداخت، در زمره آثار شنیدنی و تاریخی موسیقی و ترانه‌سرایی در موسیقی پاپ ایرانی به شمار می‌آید. آثاری که هر روزه و با سرعتی شگفت‌انگیزی که فضای مجازی پیدا کرده است بر شنوندگان و مخاطبانش افزوده می‌شود.
