پس از اجرایی شدن قانون منع بکار گیری کارکنان بازنشسته در مشاغل دائم و به دنبال آن خداحافظی فریدون شهبازیان بازنشسته صدا و سیما از ارکستر ملی، «اکبر صفی پور» مدیر عامل بنیاد رودکی و «امید صدیق» مدیرکل روابط عمومی و امور بین الملل این بنیاد در مصاحبه های جداگانه با رسانه ها اعلام کردند که به زودی رهبر دائم ارکستر ملی انتخاب و معرفی خواهد شد.
در همین مدت اندک گمانه زنی ها بین اهالی رسانه و هنرمندان در باره اینکه رهبر جدید ارکستر ملی چه کسی خواهد بود در فضای مجازی و گفت‌وگوهای حضوری در مورد این که نهایتا چوب رهبری ارکستر ملی نهایتا در دستان چه کسی قرار خواهد گرفت، آغاز شد. صرف نظر از پاسخ این سوال قصد داریم به این مساله بپردازیم که رهبر ارکستر ملی باید چه ویژگی هایی داشته باشد. در همین رابطه با مایسترو «علی رهبری»، رهبر سابق ارکستر سمفونیک تهران، مطرح ترین رهبر ایرانی ارکستر سمفونیک جهان و فارغ التحصیل هنرستان موسیقی ملی که سال ها قبل رئیس هنرستان موسیقی ملی نیز بوده است به گفت و گو پرداختیم. رهبری با پیشینه تحصیلی در زمینه موسیقی ایرانی یکی از صاحب نظرانی است که می تواند درباره ارکستر ملی بصورت تخصصی صحبت کند.
علی رهبری در همان زمانی که چوب رهبری ارکستر سمفونیک تهران را در زمان بازگشایی مجدد ارکستر سمفونیک تهران در دست گرفت همواره با تاسیس ارکستری به نام ارکستر ملی ایران مخالف بود. او در گفت‌وگوی روز دوشنبه با خبرنگار موسیقی ایرنا، به تفصیل دلایل مخالفت جدی خود را با تاسیس ارکستر ملی بازگو کرد.
– ایرنا: پس از جدایی فریدون شهبازیان از ارکستر ملی همه منتظر معرفی رهبر تازه ارکستر ملی هستند. به نظر شما این رهبر باید چه ویژگی هایی داشته باشد؟
– رهبری: شما درباره رهبر ارکستری می‌پرسید که من از اساس با موجودیت آن مخالفم. چنین ارکستری نباید جایی در وزارت فرهنگ داشته باشد.
– ایرنا: شما تنها فردی هستید که چنین اعتقادی دارید یا تنها فردی هستید که این مخالفت را به زبان آورده اید. این مخالفت به نظر من بوی عداوت می دهد.
– رهبری: من با کسی عداوتی ندارم. چون نه کسی می تواند جای مرا تنگ کند و نه من لزومی می بینم که جای فرد دیگری را تصاحب کنم. من برنامه فشرده کاری خود را دارم. مخالفت من به هیچ عنوان شخصی نیست.
– ایرنا: پس علت چنین مخالفت شدیدی چیست؟
– رهبری: این ارکستر یک ارکستر رادیویی بوده که روزهای جمعه برنامه های سرگرم کننده پخش می کرد و هر هنرمندی اثر خود را می آورد و آنرا با ارکستر اجرا می کرد. چیزی که شما به شدت تمایل دارید نام ارکستر ملی بر آن بگذارید اصلا رپرتوار ندارد و داشتن رپرتوار لازمه هر ارکستر و رهبری است. مگر ارکستر گلها نبود؟ اگر قرار است این ارکستر ادامه دهنده راه آن ارکستر باشد بهتر است مانند همان هم عمل کند. هنرمندانی مثل مرحوم تجویدی آثار خود را با این ارکستر اجرا می کردند و میرفتند. جالب اینجاست که در همان زمان آقای شهبازیان نوازنده ویلن این ارکستر بود اما اعتقادی به فعالیت این ارکستر نداشت.
– ایرنا: شما در زمان حضور خود ارکستری به نام ارکستر سمفونیک ملی ایران را تاسیس کردید که مدت زیادی دوام نیاورد. چرا؟
– رهبری: آن ارکستر تمام کارهای مقدماتی خود را طی کرده بود و قرار بود پس از سه هفته تمام تمرینات سخت هم قطعات سمفونیک کلاسیک و هم آثار ملی را اجرا کند. حتی شخص وزیر وقت فرهنگ و ارشاد اسلامی چند بار از تمرینات و اجراهای ما بازدید کردند.
– ایرنا: اگر ایده شما در باره تاسیس این ارکستر پایه های منطقی و علمی داشت پس چرا به این زودی منحل شد؟
– رهبری: در آن زمان دخالت هایی صورت گرفت تا این ارکستر منحل شود و البته موفق هم شدند. پس از آن این ارکستر ملی در اصل بخاطر آقای فخرالدینی و با حمایت وزیر تاسیس شد.
– ایرنا: پس شما موافق داشتن یک ارکستر سمفونیک هستید که قابلیت های دینامیک را داشته و قادر باشد با افزودن سازهای ایرانی و به پشتوانه نوازنده های خود هم رپرتوار کلاسیک را اجرا کن و هم قطعات آثار ملی را؟
– رهبری: بله من از اول با تاسیس این ارکستر مخالف بودم. به نظر من بهترین کار انحلال کامل این ارکستر است و در همان زمان هم علی مرادخانی (معاون وقت امور هنری وزارت فرهنگ) به شدت مخالف وجود چنین ارکستری بودند. به خاطر دارم در آن زمان بهرام جمالی (مدیرعامل وقت بنیاد رودکی) بارها از قول اقای مرادخانی گفتند که این ارکستر از اول مهر منحل خواهد شد. که نشد. بعد از آن هم آقای پیروزپی (نماینده آقای مرادخانی) بارها گفتند از اول فروردین ماه ما فقط یک ارکستر خواهیم داشت.
– ایرنا: آقای رهبری من قانع نشدم که علت مخالفت شدید شما این مواردی باشد که گفتید.
– رهبری: حق با شماست. علت اصلی مخالفت من این است که اصولا بنیاد رودکی زیر ساخت لازم برای داشتن دو ارکستر را ندارد. نه ساز کافی در اختیار دارد و نه دفتر و سالن تمرین. دلیل اصلی مخالفت من اینست که ظرفیت داشتن دو ارکستر در بنیاد وجود ندارد. در حقیقت ارکستر ملی امروز ما ارکستر آقای فخرالدینی است. بعد بسیاری از جمله شخص من شاهد بودیم که در جلسه ای آقای شهبازیان کاری کردند که آقای فخرالدینی عطای ارکستر را به لقایش ببخشند. این ارکستر تا کنون روی اعتبار و عناوین اشخاص سرپا بوده و حمایت ها عموما از روی دوستی و رفاقت اعضای شوراها صورت گرفته است. به همین دلیل اعتقاد دارم که الان بهترین زمان برای انحلال این ارکستر است.
– ایرنا: شما هنوز هم اعتقاد دارید یک ارکستر برای ما کافیست؟
– رهبری: بله. هیچ ایرادی ندارد ما ارکستری بنام ارکستر سمفونیک ملی ایران با تعداد زیادی نوازنده داشته باشیم که بصورت شناور در اجراهای مختلف جابجا شوند بدون اینکه کسی اخراج شود. با ایده من هیچ نوازنده ای ترس از اخراج شدن و بیکار ماندن نخواهد داشت. واقعا حیف است این جوانان با استعداد جوانی و نبوغ خود را صرف نواختن قطعاتی مربوط به چند دهه قبل با کیفیتی نازل بکنند. از طرفی همین ارکستر ملی امروز هرگز رهبری متخصص به خود ندیده است. هم آقای شهبازیان و هم آقای فخرالدینی هنرمندانی قابل احترام و دوستان من هستند اما باید بپذیریم که این هنرمندان تخصصی در زمینه رهبری ارکستر ندارند. باید پذیرفت ارکستر ملی همیشه سطح پایین تری نسبت به ارکستر سمفونیک دارد.
– ایرنا: یعنی در هیچ کجای دنیا ارکستر ملی وجود ندارد؟
– رهبری: هر کشوری یک ارکستر ملی دارد. اما آنچه که ما در ایران داریم فقط یک ارکستر سطح پایین با نامی زیبا است.
– ایرنا: یعنی شما قبول ندارید که این ارکستر در ایران طرفداران خودش را دارد و همین طرفداران تا حدی باعث می شوند تا پذیرش سخنان شما برای من مشکل باشد.
– رهبری: من با تکثر ارکسترها کاملا موافقم. و هیچ ایرادی نمیبینم که کشورم چندین ارکستر در سطوح مختلف داشته باشد. اما باید بپذیریم با امکانات امروزه وزارت فرهنگ ارشاد اسلامی جایی برای این ارکستر وجود ندارد.
این ارکستر از طریق محبوبیت خواننده ها امورات خود را می گذراند. این خواننده ها بقدری خوب و محبوب هستند که در هر جایی کنسرت بدهند مخاطبان خود را خواهند داشت.
– ایرنا: شما تحصیلات مقدماتی خود را در زمینه موسیقی ملی طی کرده اید. گذر زمان چگونه باعث شده نسبت به این موسیقی تا به این حد گارد داشته باشید؟
– رهبری: من با این موسیقی مخالفتی ندارم. این موسیقی مانند موسیقی پاپ است. مردم هم دوست دارند. اما جایش داخل دستگاه پخش اتوموبیل ها، سی دی ها، منازل است که باعث لذت مردم می شود. اما از لحاظ فرهنگی در سطحی است که نمی تواند بعنوان دغدغه اصلی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی کشور باشد.
– ایرنا: فکر نمی کنید صراحت و گاه تلخی صحبت‌هایتان به ضرر خودتان باشد؟
– رهبری: دلیلی نمی بینم که بخواهم با حرف های خوشایند دیگران حمایت شخص یا اشخاصی را جلب کنم.
