مالک بزرگترین خانه تاریخی کازرون به دنبال تخریب این بنای قاجاری و ساخت پاساژ به جای آن است. خانه «حاج اسمال» بزرگترین عمارت قاجاری غرب فارس شناخته می‌شود.
به گزارش ایسنا، کارزاری برای نجات این خانه تاریخی راه افتاده که از عزت‌الله ضرغامی، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خواسته است به “فوریت” برای تعیین تکلیف و نجات این بنای تاریخی ارزشمند، دستورات لازم را بدهد.
این کارزار خانه «حاج اسمال» را بزرگترین بنای قاجاری غرب فارس در شهر کازرون معرفی کرده که به دلیل قدمت بنا و تملک نشدن آن از سوی اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کازرون، در معرض تخریب طبیعی و همزمان خروج از فهرست آثار ملی ایران از سوی مالک خصوصی آن قرار گرفته است.
درحال حاضر بخش‌هایی از این عمارت قاجاری در معرض فروریختن و آسیب کامل است و روند تدریجی تخریب نیز به‌دلیل رسیدگی نکردن، سرعت گرفته است.
سیاوش آریا ـ پژوهشگر و کنشگر میراث فرهنگی ـ پیش‌تر درباره تهدید این خانه به تخریب گفته بود: خانه تاریخی نامدار به «حاج اسماعیل» که در زبان مردم کازرون از آن با نام خانه «حاج اسمال» یاد می‌شود با درخواست مالک برای خروج از ثبت ملی از دادگاه و پس از آن کوبیدن خانه و ساخت مجتمع و پاساژ در خطر ویرانی قرار دارد. این درحالی است که از این بنای تاریخی فرهنگی به عنوان بزرگترین خانه تاریخی کازرون یاد می‌شود و یکی از شاهکارهای معماری ایرانی به شمار می‌آید؛ خانه‌ای مربوط به اوایل دوره قاجاریه که در دو اشکوبه (طبقه) و سه بخش اندرونی، شاه‌نشین (تالار مرکزی) و بیرونی با مساحتی کمابیش ۱۸۵۰ مترمربع برپا شده است.
این خانه تاریخی با شماره ۳۳۴۵۸ در تاریخ ۱۴ شهریورماه ۱۴۰۰ خورشیدی به ثبت ملی رسیده است و هرگونه دخل و تصرف و تعرض به آن بر پایه قوانین میراث فرهنگی تخلف به شمار می‌آید و جرم محسوب می‌شود.
خانه تاریخی حاج اسماعیل یکی از شاهکارهای معماری در بافت تاریخی شهرستان کازرون است. اهمیت این خانه در قدمت و معماری آن است. از دید تاریخی پیشینه این عمارت که به دوران پیش از ناصرالدین شاه و مربوط به دهه‌های نخستین قاجار است، بسیار دارای اهمیت است. از دید معماری نیز کارشناسان باور دارند این عمارت از نظر مساحت بزرگ با دارا بودن ۱۴۰۰ متر زیربنا در دو طبقه و همچنین دارا بودن ایوان خانه مرکزی و اتاق‌های فراوان در اطراف آن به خوبی توانسته کاربری حاکمیتی خود در بافت تاریخی کازرون را نشان دهد و به خاطر داشتن سه بخش اندرونی، ایوان‌خانه مرکزی و بیرونی در میان خانه‌های تاریخی کازرون بی‌مانند است.
این فعال میراث فرهنگی یادآور شده که در سال‌های گذشته برخی از افراد ناشناس درهای چوبی و تاریخی این خانه ملی را ربوده‌ند. از سویی خبر نابودی و تبدیل این بنای ملی ارزشمند به آپارتمان در سال‌های گذشته واکنش‌برانگیز شده بود.
کارزارِ نجات عمارت قاجاری «حاج اسمال» نیز یادآوری می‌کند که در گذشته پیگیری‌هایی صورت گرفت تا با تملک، حفظ و مرمت این بنای منحصر به فرد، گام مثبتی برای جذب گردشگران داخلی و خارجی در منطقه غرب فارس و شهرستان کازرون برداشته شود، اما تمام تلاش‌ها تاکنون بی‌نتیجه و بی‌پاسخ مانده است و احتمال می‌رود به‌زودی پس از خروج این بنای تاریخی از فهرست آثار فرهنگی ثبت ملی، شاهد تخریب آن هم باشیم.
خانه حاج اسماعیل در کوی بازار کازرون جای دارد و یکی از یگانه‌ترین بناهای تاریخی شهر کازرون است.
