مرمت «برج طغرل» را متوقف کنید

فتح‌الله نیازی به دنبال انتشار گزارش‌ها و عکس‌هایی از شیوه مرمت برج طغرل، با استناد به بررسی‌های اولیه، مرمت این برج سلجوقی را که درحال انجام است، همانند «دژ رشکان» در شهرری غیراصولی دانست و در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: برج طغرل آسیب‌های عمده‌ای دارد که باید در طرح مرمت آن درنظر گرفته می‌شد، اما گزارش‌ها و بررسی‌های اولیه کارشناسان نشان می‌دهد که هیچ کار پژوهشی پیش از مرمت انجام نشده است.

او اضافه کرد: این برج درحالی که با آسیب‌های طبیعی همچون زلزله و آسیب‌های غیرطبیعی به خاطر ساخت‌وسازهای غیراصولی در اطراف آن و بر اثر احداث مترو شهری مواجه شده است، باید از لحاظ سازه‌ای مطالعه می‌شد که ما تا کنون ندیده‌ایم چنین مطالعه‌ای انجام شده باشد.

رییس انجمن صنفی مرمتگران کشور با بیان این‌که برج طغرل رطوبت صعودی دارد، گفت: حدودا دهه ۸۰ مرمت‌هایی در برج طغرل انجام شد که در جریان آن برای دفع رطوبت سازه، کانال نای‌کش احداث کردند، اما این کانال‌کشی ناتمام ماند، چون مطالعه اولیه انجام نشده بود و هنگام کانال‌کشی به سرداب برج رسیدند، بنابراین کانال را متوقف کردند و کار ناتمام ماند. برای همین در ازاره‌های برج طغرل رطوبت دیده می‌شود، اما اکنون بدون درنظر گرفتن این وضعیت، درحال بندکشی آجرهای برج هستند. وقتی برج معاینه نشده، آسیب آن شناسایی نشده و درمانی پیدا نشده است، چرا چنین اثر نفیسی را بزک می‌کنید؟ چرا میراث فرهنگی برای طرح مرمت برج طغرل کمیته فنی تشکیل نداده است؟ باید شورای راهبردی کمیته فنی برای این طرح تصمیم می‌گرفت، اما بدون آن‌که این فرآیند طی شود، از طریق مناقصه، مرمت یک اثر نفیس را به پیمانکاری سپرده‌اند که سوابق مرمت ندارد و معمار و باستان‌شناس است.

این کارشناس مرمت با تاکید بر ضرورت معاینه برج طغرل پیش از آغاز مرمت، اظهار کرد: براساس اظهارات کارشناسان مطلع، یکی از ناودانی‌های برج که در دهه ۸۰ ساخته شده، ایراد دارد و آب را به سمت آجرها هدایت می‌کند. وقتی یک معاینه ساده در این اثر نفیس انجام نشده و مرمت بدون داشتن طرح درحال انجام بوده، مشخص است چه فاجعه‌ای در انتظار برج طغرل خواهد بود و لازم است هرچه سریع‌تر این شیوه مرمت متوقف شود تا بنا آسیب‌شناسی شود. ما این مطالبه را، تا پیش از آن‌که فاجعه‌ای رخ دهد، از طریق وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی پیگیری خواهیم کرد.

نیازی گفت: نتیجه مرمت بدون آسیب‌شناسی و بررسی کارشناسی، اینگونه می‌شود که در دهه ۸۰ چون مطالعات باستان‌شناسی در برج طغرل انجام نشده بود، هنگام احداث کنال نای‌کشی به سرداب برخورد کردند، درحالی‌که اصلا نمی‌دانستند این برج سرداب دارد. آن همه هزینه و وقت صرف شد و دست آخر هم کانال نای‌کشی را نیمه‌کاره رها کردند و الان هم دفع رطوبت در برج طغرل انجام نمی‌شود.

او در عین حال که مرمت دژ رشکان را زیرسوال برد و آن را نیز غیراصولی دانست، درباره روش انتخاب پیمانکاران مرمت اظهار کرد: در این سال‌ها مرمت‌ها معمولا به پیمانکارانی سپرده شده که براساس امتیازهای سازمان برنامه و بودجه گریدبندی شده‌اند. انجمن صنفی مرمتگران از سال گذشته با این سازمان مکاتبه داشته و شیوه‌نامه‌ای را تهیه کرده که بر آن اساس درجه‌بندی پیمانکاران مرمت صورت گیرد، چون با قواعد موجود حتی یک معمار و باستان‌شناس هم می‌تواند گرید بگیرد و مرمت بنای نفیسی را که حدود ۹۰۰ سال قدمت دارد عهده‌دار شود. لازم است شیوه واگذاری مرمت آثار تاریخی تغییر کند.

برج آرامگاه طغرل در شرق قبرستان ابن بابویه در شهر ری واقع شده است که از آثار بر جای‌مانده از دوره سلجوقیان است. این برج بدون احتساب گنبد احتمالی مخروطی‌شکل، که امروز اثری از آن باقی نمانده است، حدود ۲۰ متر ارتفاع دارد. به عقیدهٔ برخی از کارشناسان این برج شبیه عقربه‌های ساعت بوده و می‌توان از روی تابش آفتاب روی کنگره‌های آن، زمان را تشخیص داد. در برخی متون این محل، «برج خلیفه یزید» نامیده شده است. این برج تا کنون حوادث زیادی را پشت‌سر گذاشته است، از زلزله‌های مهیب ری که آثار آن هنوز روی دیوارها دیده می‌شود، تا پست گاز و برق در دیوار به دیوار آن و ساخت‌ مجتمع فرهنگی در حریم آن و ایستگاه مترو که فرونشست‌هایی را به دنبال داشته است. اکنون مرمت این برج پس از حدود ۲۰ سال آغاز شده،‌ اما شیوه مرمت آن که در جداره بیرونی درحال انجام است، درحالی‌که رطوبت و نم به بخش گسترده‌ای از این بنا نفوذ کرده، مورد انتقاد است.