معمار طرح حریم تئاتر شهر: من هم با دیوار مخالفم

در این مدت بارها جلسات گوناگونی درباره تعیین حریم برگزار شد و در نهایت چندی پیش از سوی روابط عمومی مجموعه اعلام شد که طرح پیشنهادی بعد از تایید در وزارت ارشاد به تصویب وزارت میراث فرهنگی رسیده است.

سروناز امتیازی معمار ، هنرمند، طراحی است که طرح او مورد تایید قرار گرفته و در گفتگو با ایسنا توضیحاتی درباره نگاه خود به موضوع تعیین حریم و نیز شیوه کاری خود در این زمینه ارایه می‌کند.

امتیازی، دانش‌آموخته معماری و نقاشی است و فعالیت‌هایش در حوزه‌های معماری، شهرسازی ، نوسازی و احیای بناهای تاریخی بوده و به گفته وی، در روستاها و محله‌های قدیمی ازجمله کیش، هرمزگان، شمال ایران و… تجربه کاری داشته و در مسابقات معماری و شهر سازی داخلی و بین‌المللی از جمله طرح مرکز محله تیس مکران، باغ شهر اصفهان و … حائز کسب رتبه و جوایز معماری بوده و پروژه‌های میان رشته‌ای او از روستاها تا باغ‌ها و شهرها و قلعه های تخریب شده ایران که بر اساس مطالعات دقیق عینی / تحقیقاتی تاریخی بوده و در غالب پروژه‌های میان رشته‌ای هنر/معماری نمود پیدا کرده نیز، همچنین حائز کسب رتبه و جوایز داخلی و بین المللی بوده است.

او در آغاز نگاه خود را به معماری این گونه توضیح می‌دهد: نگاهم در معماری همچون یک لمس سبک است بر بنا و زمین. به این نوع نگاه که، وابسته به بنا، معنا، نیاز، عملکرد، مطالعات و در نتیجه درکی که از موضوع نسبت به مسئله ایجاد می‌شود، پاسخ مهندسی و زیبایی شناسی داده و بستر طرح ، خود پاسخگوی مسائل خود است و همچون لمسی سبک ، احیا و طرح معمارانه برای من شکل می‌گیرد .

امتیازی با تاکید بر اینکه نمی‌خواهم اطراف تئاتر شهر دیوار بسازم، ادامه می‌دهد: با ساختن دیوار در هر جایی حتی حریم شخصی و فکری آدم‌ها مخالفم چراکه معتقدم با فهم موضوع و تغییرات سبکِ منتج شده از درکِ موضوع می‌توان ترنسپرنتی ایجاد کرد و فضا و مکان را بازتعریف کرد.

این معمار درباره نگرانی‌های جامعه تئاتری درباره چگونگی ایجاد حریم در اطراف تئاتر شهر می‌گوید: (تئاتر شهر در زمره خاطره و تصویر ذهنی شهری تهران Image است. مجموعه تتاتر شهر در یکـی از پـر ازدحـام‌تریـن نقـاط ترافیکی و استراتژیکی شـهر تهـران جای گرفته و قادر به شکل‌دهی روابط جمعی میان مردم و جامعه تئاتری‌ها است. این اثر علاوه بر ارزش بصری به الگوی ذهنی تبدیل شده است که از گذشته تا حال در هویت فرهنگی و هنری تهران، برای شهروندان، تداعی‌گر حس مکان ( Sense of place) ، تعلق و خاطره جمعی است.

او ادامه می‌دهد: بله صدای نگرانی جامعه هنری‌ شنیده شده بود که قرار است برای تئاتر شهر دیوار بگذارند. دیوار در هر دوره‌ای از جمله دوره ما معنی دارد. من نیز جزو کسانی هستم که با دیوار و جداکننده مخالف بودم و هستم اما در معماری، دیوار، فضا، مکان و … معنی دارند و می‌توانیم معنی آن را عوض کنیم یا به آن معنی تازه‌ای بدهیم. بنابراین به محض ورود به پروژه و دیدن طرح‌ها، مسائل و مشکلات و آسیب‌هایی که به این بنا و فضا وارد شده ، با ماجرا آشنا شدم.

او اضافه می‌کند: مطالعه جامعی درباره حریم تئاتر شهر داشتیم که چه ویژگی‌هایی داشته است و طی دوران چه تغییراتی کرده و در حال حاضر چه مشکلاتی دارد و ما چگونه می‌توانیم فضای اطراف آن را امن کنیم و کمکی باشیم برای حل مشکلات.

این معمار با اشاره به اینکه مقصودمان از حریم، «حریم امن» است، خاطرنشان می‌کند: تلاش ما ایجاد حریم امن است تا هنرمندان تئاتر در فضایی امن‌تر و آزادتر به فعالیت بپردازند و قرار نیست مجموعه را از مردم جدا کنیم چون مردم باید فرهنگ را ببینند. پس هیچ سانتی از کار پیدا نمی‌کنید که ما انقطاعی میان بنا و مردم ایجاد کرده باشیم. حریم و حایلی که داریم، دیواره شفاف مواجی است و قسمت‌هایی مانند مترو، هواکش‌ها یا ورودی‌ها هر یک مانند صحنه تئاتر خواهند شد. یعنی حریم تئاتر شهر، خود، یک صحنه تئاتر است که مردم از لا به لای آن حرکت می‌کنند. تیغه‌هایی که با آنها حریم را ایجاد کرده‌ایم، همچون نگاتیوهایی است که پشت هم حرکت می‌کند . این کانسپتی است که از تئاتر و فیلم داریم. برای هر متراژی از این حریم، سناریویی نوشته‌ایم که در فرم معنی شده است.

این معمار با اشاره به اینکه مقصودمان از حریم، «حریم امن» است، خاطرنشان می‌کند: تلاش ما ایجاد حریم امن است تا هنرمندان تئاتر در فضایی امن‌تر و آزادتر به فعالیت بپردازند و قرار نیست مجموعه را از مردم جدا کنیم چون مردم باید این فرهنگ را ببینند. پس هیچ سانتی از کار پیدا نمی‌کنید که ما انقطاعی میان جامعه تئاتری و مردم ایجاد کرده باشیم. حریم و حایلی که داریم، دیواره شفاف مواجی است و قسمت‌هایی مانند مترو، هواکش‌ها یا ورودی‌ها هر یک مانند صحنه تئاتر خواهند شد. یعنی حریم تئاتر شهر، خود، یک صحنه تئاتر است که مردم از لا به لای آن حرکت می‌کنند. تیغه‌هایی که با آنها حریم را ایجاد کرده‌ایم، همچون نگاتیوهایی است که پشت هم حرکت می‌کند . این کانسپتی است که از تئاتر و فیلم داریم. برای هر متراژی از این حریم، سناریویی نوشته‌ایم که در فرم و عملکرد معنی شده است.

امتیازی با اشاره به دیگر اقداماتی که قرار است انجام شود، می‌افزاید: زائده‌های فضا مانند دودکش‌ها با کاوری پوشانده می‌شوند که چند عملکردی است و به اصطلاح همان شیرهای ما هستند که ما را به یاد سن‌های تئاتری تعریف شده برخی از گونه‌های نمایش ایرانی می‌اندازند یا تئاترهای اولیه تماشاخانه سنگلج که با فرم‌های ساده شده ساخته می‌شود و همه اینها به صورت مینیمال خواهد بود.

او از اولین گفتگوهای خود با مدیریت مجموعه تئاتر شهر یاد می‌کند و می‌گوید: در اولین صحبتی که با مجموعه داشتم، تاکید کردم که با کشیدن دیوار در اطراف تئاتر شهر مخالفم و اینجا یک حریم مواج می‌بینم که میان فضایی بین هنرمندان تئاتر و رهگذران خواهد شد. یعنی ما یک برون داریم و یک درون. الان چیزی وجود ندارد ولی فضا و اتمسفر از هم جدا می‌شود.

امتیازی یادآوری می‌کند: طی جلسات و صحبت‌های پی در پی که داشتیم و با حرف‌ها و آلترناتیوهای مشابهی که پیشنهاد شد، به این طرح جدید رسیدیم که بعد از تایید اولیه، به وزارت ارشاد و میراث فرهنگی ارایه شد و البته با پیشنهادهایی که دادند، چالش‌های مختلفی داشتیم تا به تصویب رسید.

او ادامه می‌دهد: در طرح ما هر قسمت کار یک تعریف تئاتری دارد؛ نور، سایه، فرم و با هر تغییری که کارشناسان در کار ایجاد می‌کردند، ما از معنای تعریف شده خود دور می‌شدیم و براساس آن مهندسی و ساختار کار باید تغییر می‌کرد اما خوشحالیم بعد از این همه چالش، به نتیجه خوبی رسیدیم و امیدوارم در اجرا هم موفقیت‌آمیز باشد .

این معمار در توضیح طرح خود می‌گوید: طرح حریم ما همان است که در نقشه‌های اولیه بوده ولی در یک زمان مشخص، ضلع شمالی از وزارت ارشاد به تملک شهرداری در می‌آید. یعنی متعلق به تئاتر شهر است ولی در تملک شهرداری است . ما اینها را در هم تنیده دیدیم. یعنی مردم هم در این فضا اکت شهری دارند. همه تمرکز طراحی‌مان بر این بوده که این فضا، هم محل عبور مردم باشد و هم تئاتری‌ها کار خود را انجام بدهند تا معنای آن غنی‌تر شود. یعنی کنش بیشتری خواهیم داشت. حریم در ضلع شمالی در مناسبت‌های خاص به صورت باز شونده طراحی شده است و مردم می‌توانند حرکت و عبور و مرور خود را داشته باشند و در این مسیر، مترو و حوض شمالی و … هم در راستای هدف معنایی ما باز تعریف می‌شوند هم راستا با معنای این مجموعه در خدمت و نظارت ارگان‌ها ، مردم و با تعریف تئاتری.

با امتیازی درباره بازسازی‌های قبلی تئاتر شهر صحبت می‌کنیم که خاطراتی تلخ را برای جامعه تئاتری تداعی می‌کند و او توضیح می‌دهد: چند نوع مرمت داریم؛ مرمت حفاظتی که هدف اصلی آن نگه داری و حفاظت از بنا است، مرمت تکمیلی یا الحاقی که بازسازی بخش‌های از دست رفته بنا به منظور تکمیل موجودیت کالبدی و کاربردی بنا و شرکت دادن آن در زندگی عمومی و محیط، باززنده‌سازی یا مرمت تاریخی است و مرمت جامع که در این نوع مرمت اقدامات برای برپایی و حفاظت و باززنده سازی بنا انجام داده می‌شود این نوع مرمت علاوه بر برپایی و نگهداری بنا، عملکرد و احیای بنا نیز اهمیت دارد و مرمت استحکامی. اجازه بدهید درباره آنچه در گذشته رخ داده، نظر ندهم ولی با حساسیتی که وجود دارد، من و گروه تلاش‌مان را کرده‌ایم. از سوی دیگر، با نگاه دلسوزانه و وسواسی که مدیر مجموعه و همکاران‌شان دارند، امیدوارم اتفاق‌های خوبی رخ بدهد. ما رفت و برگشت‌های زیادی برای قانع کردن یکدیگر داشتیم و خود من اتاق فکری دارم با حضور جمعی از برنامه‌ریزان شهری، فلسفه، تجسمی، متخصصان هنری، طراحان، متخصصان شاخه‌های دیگر و ما نظرات گوناگون را می‌گیریم و همه چیز را ریشه‌یابی می‌کنیم. به همین دلیل، پروژه تئاتر شهر بیشتر برای ما یک چالش و کار پژوهشی بود.

او تاکید می‌کند: در طرح حریم، چیزی اضافه نمی‌کنیم بلکه هر آنچه را هست، چند عملکردی می‌کنیم. متریال هم همان است که در بنای تئاتر شهر بوده؛ بتن، آهن، کاشی و … بررسی کرده‌ایم که از گذشته چه متریالی در مجموعه استفاده شده و چه عناصر تکرارشونده‌ای درآن وجود دارد. با این نوع نگاه به مسائل در طراحی پیش رفتیم ؛ ساده، شکیل ، سبک، شفاف، با اصالت و مینیمال. نگاه ما برشی نیست یا قصد نداریم به مجموعه خدشه‌ای وارد شود بلکه تلاش کرده‌ایم این طراحی همسو با صحنه تئاتر باشد با بهره‌گیری از خود عناصر تئاتر. بکر بودن متریال هم مد نظر بوده است. ضمن اینکه قرار نیست به اصالت بنا لطمه‌ای وارد شود. از تکنولوژی هم استفاده می‌کنم و به نور و سایه اهمیت زیادی می‌دهم.

سروناز امتیازی با بیان اینکه از نظر اقتصادی هم سعی می‌کنیم شرایط را به گونه‌ای در نظر بگیریم که قابل اجرا باشد، درباره تامین هزینه‌های اجرای این طرح توضیح می‌دهد: بررسی‌های زیادی درباره تامین هزینه‌ها و از طرف دیگر اصولی بودن کار، انجام دادیم و به این فکر کردیم که چگونه امنیت جانی افراد تامین شود. به هر روی، سعی کردیم متریالی انتخاب کنیم که هم از نظر هزینه بتوانیم پاسخگو باشیم و هم از نظر مدت زمان در تعمیر و نگهداری بتواند پاسخگو باشد.