بناهای تاریخی اصفهان در باتلاق فراموشی /از عمارت «مشیرالملک» و «میثمی» تا مدرسه «قصه های مجید»

«یخچال» بنایی به صورت طاقدار با پوششی مخروطی و مقطعی پله ‌ای است که گنبد آن از خشت و گل و اندود کاهگل بوده و این گنبد باعث جلوگیری از تبادلات حرارتی می‌ شده و حداکثر برودت داخلی را حفظ می کرده است؛ نمونه‌های این یخچال در یزد و نایین هنوز موجود است اما نکته جالب توجه اینکه در اصفهان، یخچال بدون طاق بنا می‌شده است.

در حقیقت مردم اصفهان، زمانی «یخ» مورد نیاز خود برای تابستان را از این محل تامین می‌کردند و به همین دلیل این خیابان به گذر یخچال نیز معروف است و در یک ترکیب جالب امروزه «مشیر یخچال» نامیده می شود؛ گذری که امروزه به محل خرید و فروش لوام خانگی از جمله یخچال! تبدیل شده است اما جلوه های چشم نواز تاریخ در کوچه های باریک و زیبای آن هنوز جریان دارد.

خانه مشیرالملک انصاری یکی از زیباترین خانه های این محدوده است که در گزارش «حسرت تخریب بناهای قدیمی و تاریخی اصفهان/«شهسواران» خانه‌ای که با تارو پود عشق بنا شد» به آن پرداختیم، این خانه به دلیل تزئینات متفاوت و زیبایش و همچنین طراحی سلطنتی چشم نوازش از لحاظ هنر معماری از دیگر بناهای تاریخی یک قدم جلوتر است؛ این اثر ارزنده با تزئینات نقاشی، گچ‌بری‌های شاهکارانه، آینه‌کاری‌های سقف تجلی گاه هنر ایرانیان محسوب می‌شود.

کارشناسان معتقدند بنایی به زیبایی این خانه از نظر تزئینات متفاوت و طراحی سلطنتی و معماری مانند جدول کشی با طلا، نقاشی‌های پشت شیشه و آینه کاری محدب، گچ بری‌های شاهکارانه، آینه‌کاری های سقف و ارسی‌های بی نظیر با شیشه‌های رنگی زیبا، تقریبا در کل کشور بی همتا بوده است، ، خانه ای که یکی از بزرگ‌ترین ۹‌ دری‌های ایران را دارد و تنها حوض صلیبی ایران را در حیاط خود جای داده است.

تخریب مدرسه قصه های مجید تا بی توجهی به کاروانسرای ساروتقی

و اما در گذر «مشیر یخچال» یکی از نوستالژیک ترین بناهای ایران نیز قرار دارد؛ مدرسه‌ای که داستان قصه‌های مجید در آن فیلمبرداری شد (مدرسه شهید حلبیان)، ما در مسیر عبور از گذر یخچال و در راه رسیدن به یک عمارت تاریخی زیبای بازسازی شده به نام «گل آرا» به این مدرسه با قدمت ۲۰۰ ساله می رسیم که معماری آن به سبک فرانسوی است؛ نکته جالب اینکه این مدرسه از اولین مدارس اقلیت کلیمی اصفهان بوده و هنوز هم کنیسه‌ای از جامعه کلیمیان در گوشه آن قرار دارد.

اما جای حسرت است که بخش زیادی از این بنا با وجود تلاش رسانه‌ها برای تلنگر زدن به مسئولان درباره حفظ آن، تخریب شده است گرچه خبرهایی از مرمت این بنا به گوش می‌رسد که جدید هم نیست.

پیش از رسیدن به عمارت تاریخی گل آرا می توانیم نگاهی نیز به کاروانسرای ساروتقی بیاندازیم، تاریخچه کاروان سرای ساروتقی به دوران صفویه و سلطنت شاه عباس دوم و قدمت آن به سال‌های بین ۱۰۳۸ تا ۱۰۷۷ هجری قمری باز می‌گردد؛ ساروتقی شخصی بود که در زمان شاه عباس دوم توانسته بود، مقام وزارت اعظم را کسب کند؛ وی موهای زرد رنگی داشته و به همین دلیل شاه عباس دوم به او لقب ساروتقی داد.

ساروتقی بناهای زیادی شامل دو مسجد، بازار، چهارسو و کاروان سرا ساروتقی رارد اصفهان ساخته است؛ طرح کلی این کاروانسرا به شکل مستطیل بوده و از چهار ایوان برخوردار است؛ این بنا دارای دو طبقه است که در دو طرف آن، رواق و حجره واقع شده است.

طبقه پایین این کاروانسرا بسیار زیبا است؛ این کاروانسرا از دو دروازه اصلی نیز برخوردار است که ورودی یکی از آنها از سمت بازار ساروتقی و ورودی دیگر آن از سمت کوچه یخچال و یا کوچه شمالی است.و اما »عمارت گل آرا»، بنای تاریخی متعلق به دوره قاجار است که در همین محدوده قرار دارد و مرمت آن درست در محله ای که بی توجهی به مدرسه قصه های مجید و کاروانسرای ساروتقی حسرت بر دل می نشاند، امیدآفرین است، خانه ای که اکنون به اقامتگاهی سنتی تبدیل شده است؛ این خانه دارای گچ بری‌ها و کاربندی ها زیبایی است که در کنار پنج دری و سه دری های قرینه و حوض وسط حیاط وپشت بام سبز فضای دلنشینی ایجاد کرده است.