1402.12.16 ایرنا
اصفهان- ایرنا- یک پژوهشگر مرمت بناهای تاریخی گفت: رطوبت صعودی، گنبدخانه «تاج الملکِ» مسجد جامع عتیقِ اصفهان را در آستانه تخریب قرار داده است و اگر این آسیب بحرانی به حال خود رها شود به تخریب کامل سازه منجر می‌شود.
به گزارش ایرنا، «گنبد تاج الملک» در جانب شمالی مسجد جامع عتیق اصفهان قرار دارد و یکی از ۲ گنبد ارزشمند این بنای جهانی است؛ آجرها و تزیینات هندسی و نقوشی که در این گنبد کار شده بسیار هنرمندانه و همین امر موجب ارزش و اعتبار آن شده است.
مائده کلانتری روز چهارشنبه در گفت و گو با ایرنا افزود: گنبدخانه تاج الملک مسجد جامع عتیق با قدمت هزار ساله حدود ۴۵ متر با مسیر خط ۲ مترو فاصله دارد و دچار مشکلِ رطوبت صعودی است.
رطوبت صعودی بر اثر نفوذ آب به پی دیوارها بوجود می‌آید و حرکت آن طبق قانون لوله‌های مویین به طرف بالاست.
این کارشناس مرمت بناهای تاریخی تاکید کرد: اگر این آسیبِ بحرانی گنبدخانه تاج الملک، مرمت، کف‌سازی کوچه مجاورِ آن، اصلاح و برای رطوبتِ زیرِ زمین، راه خروجی تعبیه نشود، سرعت تخریب این سازه تشدید خواهد شد.
به گفته وی، همچنین اگر آجرها و ملات‌های پوسیده تعویض نشود و خط دوم مترو به بهره‌برداری برسد، سرعتِ تخریبِ گنبد تاج الملک بیشتر می‌شود.
کلانتری با بیان اینکه دور تا دور گنبد تاج الملک کوچه قرار دارد، ادامه داد: کف‌سازی این کوچه‌ها در ۱۰ سال اخیر توسط شهرداری تعویض شد اما به‌دلیل غیر اصولی بودن آن، رطوبت نمی‌تواند تبخیر شود در نتیجه رطوبتِ زیرِ آسفالت، حبس شده و از نزدیکی جداره بنای تاریخی بالا آمده است.
این پژوهشگر مرمت بناهای تاریخی یادآور شد: نمِ کنارِ دیوار در سال‌های گذشته ادامه داشته و تبدیل به بیماری مُزمن و سبب فرسوده و پوک شدن ملات بین آجرها شده است.
وی با بیان اینکه ملات ۲ کار انجام می‌دهد، افزود: یکی موجب چسبندگی بین آجرها می‌شود و دوم اینکه هر لایه ملات، وزن همه آجرهای بالای خود را تحمل و به آجرهای پایینی منتقل می‌کند.
وی ادامه داد: ملات در دراز مدت و تحت تاثیر رطوبت، این خاصیت‌ها را از دست می‌دهد و پوک و مانند خاک می‌شود.
کلانتری با بیان اینکه آجرهای دیوارهای دور تا دور مسجد به‌دلیل رطوبت صعودی، سُست و کج شده اند، خاطرنشان کرد: ملات‌ها به اندازه‌ای دچار پوسیدگی شده اند که آجرها به راحتی با دست بیرون می‌آیند.
وی با بیان اینکه ملات در این موقعیت توانِ تحملِ نیروی سازه بالای سر خود را ندارد و از طرفی نمی‌تواند آجرها را به هم بچسباند، تاکید کرد: این رطوبت اگر ادامه پیدا کند بعد از پوسیدگی ملات، سبب پوسیدگی آجرها و تکه تکه و متزلزل آنها می‌شود.
این کارشناس مرمت آثار تاریخی افزود: اگر این روند ادامه پیدا کند، بنا نشستِ در خود پیدا می کند، این اصطلاح به این معنی است که به‌عنوان مثال یک مترِ پایین دیوار در خود فرو می‌رود و تبدیل به ۹۰ سانتی‌متر و به مرور زمان باعث ایجاد ترک می‌شود.
وی ادامه داد: ترک‌ها اول کوچک هستند اما به مرور زمان دهانه‌های آنها باز و بر تعدادشان افزوده می شود در نتیجه با ادامه همین روند، سازه به‌طور کامل تخریب می‌شود و دیوار و طاق می‌ریزد.
کلانتری خاطرنشان کرد: تخریب در اثر رطوبت صعودی یک ماه پیش موجب ریزش دیوار و سقف یک خانه قدیمی در همسایگی مسجد جامع عتیق اصفهان شد.
وی افزود: کوچه مقابل مسجد جامع و در جنوب گنبد «نظام الملک» کف‌سازی غیر اصولی دارد، یک سمت این کوچه دیوار مسجد جامع قرار دارد و سمت دیگر، خانه ای بود که به‌دلیل رطوبت ریزش کرد.
این کارشناس میراث فرهنگی تصریح کرد: گنبدخانه تاج‌الملک هم اکنون در مرحله ای قرار دارد که به ترک‌های مویی رسیده، آجر و ملات دیوارِ مجاورِ کوچه پوسیده شده و کم کم در حال نشست است.
کلانتری با تاکید بر اینکه گنبد تاج الملک در زمان حاضر نقطه حساس مسجد جامع عتیق است، افزود: ترک‌ها و نشست‌ها در یک سمت گنبدخانه و همجوار با کوچه بوجود آمده اند و سمت دیگر گنبدخانه این مشکل را ندارد در نتیجه گنبدخانه دچار نشست نامتقارن می شود.
وی ادامه داد: همین موضوع سبب تشدید ترک ها می‌شود که غیرقابل جبران است.
پیشتر مدیرعامل سازمان قطار شهری اصفهان به ایرنا گفته بود که دانشگاه «علم و صنعت» بدلیل نوع خاک اصفهان و شاخصه‌های بنای مسجد جامع عتیق، ملاحظات فنی عبور مترو از کنار این اثر تاریخی را بررسی می‌کند.
به گفته سیدمحسن واعظی‌فر، دانشگاه علم و صنعت این موضوع را طبق استانداردهای جهانی بررسی و تعیین می‌کند که عبور مترو از کنار این اثر تاریخی چه میزان لرزش در آن به‌بار می‌آورد و راهکارهای رفع مشکلات احتمالی چیست.
به گزارش ایرنا، مکانی که مسجد جامع عتیق اصفهان بر بنیان آن ساخته شده، یک آتشکده بوده است اما قدمت این مسجد تاریخی و بزرگ ایران به قرن دوم هجری باز می‌گردد . این مسجد مجموعه‌ای از معماری دوران ایلخانی، سلجوقی، مظفری، تیموری، صفوی و قاجار است که همین امر باعث شده آن را موزه معماری ایران بدانند.
مسجد جامع عتیق در شمار پنج مسجد باشکوه تاریخ معماری دنیا و در فهرست آثار جهانی قرار دارد.
این مسجد دارای ۲ گنبد ارزشمند به نام تاج الملک و نظام الملک است؛ هر دو با «سبک معماری رازی» بنا شده اند اما گنبد تاج الملک یا خاکی، کوچک تر از نظام‌الملک است و از نظر ظرافت و تناسب بر آن برتری دارد.
یکی از گزینه‌های پیش رو برای عبور خط شماره ۲ مترو اصفهان از دل تاریخی‌ترین بافت شهر و از جوار مسجد جامع عتیق، عبور از زیرگذر میدان امام علی (ع) است؛ این محدوده در عمق ۳۰ متری زمین و ۳۰ متری مسجد جامع عتیق قرار دارد و گنبد تاج‌الملک در فاصله حدود ۴۵ متری خط ۲ قطار شهری واقع است.
