شوک موزه‌ها

به گزارش ایسنا، نرخ ورودی موزه‌ها برای بازدیدکنندگان ایرانی و خارجی متفاوت است. تا پیش از این، ورودی موزه‌ها و اماکن تاریخی تحت پوشش وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی برای بازدیدکنندگان ایرانی ۵ و ۱۰ هزار تومان بود که اکنون به ۲۰ و ۳۰ هزار تومان رسیده است. قیمت بلیت این اماکن برای اتباع خارجی نیز تا پیش از این ۱۰۰ هزار تومان بود که اکنون ۲۵۰ هزار تومان برای یک نفر شده است.

این تغییر نرخ از سوی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی رخ داده است، درحالی‌که عزت‌الله ضرغامی ـ وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ـ در اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۲ گفته بود: «بر اساس قانون وزارت میراث فرهنگی باید بر اساس تورم سالیانه قیمت بلیت ورودی به محوطه‌های پایگاه‌های میراث فرهنگی همچون موزه‌ها افزایش یابد، در حال حاضر این ارقام بسیار پایین است. بعد از کارشناسی‌ها با ارسال این لایحه مخالفت کردیم؛ چراکه احساس کردیم با توجه به شعار سال تا جایی که می‌توانیم از افزایش قیمت‌ها جلوگیری کنیم. بنابراین علیرغم آنکه هزینه‌های مرمت و نگهداری افزایش پیدا کرده و اعتبارات وزارتخانه محدود است، بر خلاف روند سال‌های گذشته قیمت بلیت ورودی موزه‌ها و مجموعه‌هایی که به وزارت میراث فرهنگی مربوط می‌شود افزایش پیدا نمی‌کند و بر اساس قیمت‌های سال گذشته خواهد بود.»

افزایش قیمت ورودی موزه‌ها و اماکن تاریخی تا پیش از این هر پنج سال و با مصوبه هیأت وزیران اتفاق افتاده است. اکنون پرسش این است آیا برای تغییر مبلغ ورودی موزه‌ها از روز اول فروردین‌ماه، همزمان با آغاز سفرهای نوروزی، چنین مصوبه‌ای از هیأت وزیران وجود دارد؟

هرچند این دیدگاه حاکم است که ورودی ۵ یا ۱۰ هزار تومانی با توجه به تورم و هزینه نگهداری و مرمت این اماکن تاریخی، مبلغ ناچیزی به شمار می‌آمده، اما مسأله این است که افزایش ۴ تا ۵ برابر نرخ ورودی برچه اساس و با چه تحلیلی صورت گرفته و آیا نظر کارشناسی برای شیوه اجرای آن وجود داشته است؟

موضوع دیگر آن است که، این تغییر قیمت در سکوت و برخلاف سیاق گذشته بدون هیچ اطلاع‌رسانی و توضیح قبلی رخ داده است و با وجود آنکه در چند روز گذشته موضوع آن رسانه‌ای شده است، اما همچنان دسترسی به نرخ‌نامه موزه‌ها و اماکن تاریخی برای عموم مردم امکان‌پذیر نیست و حتی فهرست نرخ‌های اصلاح‌شده از وب‌سایت برخی از اماکن تاریخی حذف شده است و مخاطبان و بازدیدکنندگان این اماکن تا در محل حاضر نشوند، از قیمت‌ها نمی‌توانند مطلع شوند. ارائه نرخ‌های متفاوت در برخی از شهرستان‌ها نیز این برداشت را به وجود آوره که قیمت‌ها در برخی اماکن تاریخی، سلیقه‌ای اعمال شده است.

ایسنا در روزهای گذشته پیگیر بود تا توضیحات مسئولان وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی را در این‌باره دریافت کند، که تا کنون به نتیجه نرسیده است.

در دیگر سو، سوم فروردین‌ماه ۱۴۰۳ وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در واکنش به نقدهای مکرر که به شیوه تغییر و افزایش نرخ‌های ورودی اماکن تاریخی و موزه‌ها وارد شده بود، بدون آنکه مصوبه هیأت وزیران را ارائه کند و یا در این‌باره روشنگری داشته باشد، همزمان با انتشار تصاویری از ازدحام جمعیت در برخی از اماکن تاریخی همچون تخت جمشید، حافظیه و کاخ‌های سعدآباد و گلستان، یک اینفوگرافی را منتشر کرد که قیاسی از نرخ بلیت ورودی موزه‌های مطرح جهان همچون موزه لوور (فرانسه)، شهر ممنوعه چین، ارمیتاژ روسیه، موزه آینده دبی و موزه توپکاپی ترکیه را نشان می‌دهد، که آن هم واکنش‌برانگیز شد و برخی آن را «قیاس مع‌الفارق» دانستند و کاربران فضای مجازی نیز این پرسش‌ها را مطرح کرده‌اند که آیا استاندارد موزه‌های ایران با موزه‌هایی که برشمرده شد، قابل مقایسه است؟ آیا موزه‌های ایران به همان اندازه برای بازدیدکننده تجهیزات و خدمات جانبی دارند و از فناوری‌های نوین و به‌روز بهره برده‌اند؟ آیا به اندازه آن موزه‌ها برای جذب و ماندگاری مخاطب از این فناوری‌های بهره می‌برند و یا به همان اندازه هزینه صرف ارتقاء کیفیت بازدیدِ مردم می‌کنند؟

برخی از کاربران نیز این نکته را یادآور شده‌اند با آنکه نرخ ورودی موزه لوور ۲۲ یورو است، اما این بلیت اعتبار زمانی بیش از یک روز دارد و قابل واگذاری به غیر است. ضمن آنکه بسیاری از موزه‌های مطرح دنیا همچون موزه بریتانیا و یا موزه ملی چین (به جز نمایشگاه‌های آن) و یا موزه گتی لس‌آنجلس و به شکلی موزه متروپولیتن نیویورک برای شهروندان‌شان و یا تمام بازدیدکنندگان بین‌المللی رایگان هستند و یا مشوق‌ها و بخشش‌هایی را برای اعضا و دوستداران موزه درنظر می‌گیرند.

موزه‌های کشورهای دیگر، که وزارت میراث فرهنگی از برخی از آنها برای مقایسه نام برده است، امکان بازدید رایگان برای دانشجویان، دانش‌آموزان، راهنمایان گردشگری، خبرنگاران، افراد معلول، کهنسال و کودکان زیر ۱۲ سال را فراهم کرده‌اند. بعضی از این موزه‌ها عضویت «دوست موزه» اعطا می‌کنند که در آن فرد با پرداخت حق عضویت می‌تواند بدون پرداخت ورودی از نمایشگاه‌ها دیدن کند و از خدمات دیگری مانند خبرنامه بهره‌مند شود. یا کارت‌ موزه یکساله اعطا می‌کنند و برخی از آنها یک روز ثابت در هفته و یا در ماه، برای تمام مخاطبان و بازدیدکنندگان رایگان هستند.

این درحالی است که مزیت «بازدید رایگان» از موزه‌های ایران برای گروه‌های خاص از سال ۱۳۹۵ حذف شده و تماشای موزه‌های وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی با بلیت «نیم‌بها» برای دانش‌آموزان، دانشجویان (به صورت گروهی به همراه معلمان و سرپرستان)، بازنشستگان (به همراه یک نفر از اعضای خانواده)، افراد تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره) و سازمان بهزیستی کشور، آزادگان، جانبازان، خانواده‌های شهدا و بسیجی‌ها، امکان‌پذیر است.

یقینا تمام سمت‌وسوی نقدها این نیست که «چرا نرخ موزه‌ها افزایش یافته است»، موضوع مهم‌تر آن است که تجهیزات، خدمات و رفتارها در اماکن تاریخی بدون تغییر و تدبیر مانده است و فقط افزایش نرخ‌ بلیت، آن هم در هنگامۀ ازدحام و شلوغی موزه‌ها، اعمال شده است، که برداشت درآمدزایی صرف از آن شده، به ویژه آنکه در چند روز گذشته پیام‌های بسیاری از بازدیدکنندگان موزه‌ها منتشر شده که از وضعیت خدمات‌رسانی موزه‌ها و اماکن تاریخی، سرویس‌های بهداشتی، در دسترس نبودن راهنمای موزه با اطلاعات و فن بیان مناسب، نورپردازی‌های نادرست و ویترین‌ها، فضاها و اشیاء نظافت‌نشده در این اماکن، گِله داشته‌اند و افزایش نرخ موزه‌ها را در بهبود وضعیت موجود و کیفیت بازدیدها بی‌تاثیر دانسته‌اند.

درحال حاضر بسیاری از اماکن تاریخی و موزه‌های ایران بروشور به حد کفایت ندارند و برخی از این بروشورها اطلاعات نادرستی ارائه کرده‌اند. ضمن اینکه تابلوهای اطلاع‌رسانی اشیاء در برخی موزه‌ها ناقص بوده و یا در اماکن تاریخی که در فضای باز قرار دارند، این تابلوها مستهلک و ناخوانا هستند. در بسیاری از این اماکن نه تنها راهنمای صوتی در اختیار نیست، که راهنمای مستقر نیز گاهی خود را ملزم به ارائه توضیحات به بازدیدکنندگان نمی‌داند و مهم‌تر اینکه شیوه حفاظت از این اماکن با تصاویری که گاه از ناهنجاری‌ها به ویژه در وقت ازدحام منتشر می‌شود، همچنان زیر سوال است.

پرسش دیگر که بیشتر از سوی جامعه فرهیخته میراث فرهنگی، باستان‌شناسان و فعالان موزه و محوطه‌های تاریخی مطرح شده، این است که درآمد و سود اقتصادی این افزایش قیمت، آیا نصیب تمام موزه‌ها و محوطه‌های تاریخی می‌شود و کامل به حساب آنها بازمی‌گردد؟