مقدمه
سند صیانت از کودکان و نوجوانان در فضای مجازی، در راستای «تبیین الزامات شبکه ملی اطلاعات» مصوب جلسه شماره ۳۵ مورخ ۱۳۹۵/۹/۲۰ و «طرح کلان و معماری شبکه ملی اطلاعات» مصوب جلسه شماره ۶۶ مورخ ۱۳۹۹/۰۶/۲۵ و با هدف ارتقاء بهرهبرداری از فضای مجازی و صیانت از خردسالان، کودکان و نوجوانان تدوین و در جلسات شماره ۶۹ مورخ ۱۳۹۹/۱۱/۲۸، شماره ۷۰ مورخ ۱۳۹۹/۱۲/۲۶ و شماره ۷۱ مورخ ۱۴۰۰/۰۳/۱۷به تصویب رسید.
ماده۱ـ تعاریف و اختصارات
۱ـ۱ـ صیانت: مجموعه اقدامات ایجابی و سلبی که به منظور ایجاد شرایط مناسب برای استفاده مفید، سالم و تعالی بخش کودکان و نوجوانان از فضای مجازی و مراقبت از آنان در برابر آسیب های ناشی از آن انجام می شود؛
۱ـ۲ـ خردسالان، کودکان و نوجوانان: کلیه افراد کمتر از ۱۸ سال که در قلمرو حاکمیت جمهوری اسلامی ایران قرار دارند و در چارچوب سند تحول بنیادین آموزش و پرورش ردهبندی سنی میشوند؛
۱ـ۳ـ محیط صیانت شده : زیستبومی۱ بر بستر شبکه ملی اطلاعات که سطح مشخص و تعریف شده از دسترسی به اطلاعات، ارتباطات و خدمات را برحسب سن، جنس و دیگر ویژگی های فرهنگی و اجتماعی خردسال، کودک و نوجوان تامین میکند؛
ماده۲ـ هدف
فراهم سازی فضای مجازی ویژه خردسالان، کودکان و نوجوانان در چارچوب فرهنگ اسلامی ـ ایرانی برای استفاده مناسب از فضای مجازی و پیشگیری از آسیب های احتمالی آن.
ماده۳ـ سیاست های کلان
۳ـ۱ـ توسعه محیطهای صیانت شده بر بستر شبکه ملی اطلاعات ویژه خردسالان، کودکان و نوجوانان با محتوای متنوع و جذاب و قابلیت پاسخگویی به نیازهای ضروری ارتباطی و محتوایی آنها؛
۳ـ۲ـ آگاه سازی، هشیارسازی و توانمندسازی اولیاء و مربیان و ایفای نقشِ محوری خانواده در هدایت، حمایت و مراقبت؛
۳ـ۳ـ رده بندی کلیه محتوا و خدمات متناسب با سن، جنسیت و ویژگی های جسمی و فرهنگی و تأمین اطمینان و اعتماد؛
۳ـ۴ـ تشویق، ساماندهی و مشارکت محوری بخش غیردولتی فعال در ارایه محتوا و خدمات سالم، مفید و ایمن ویژه خردسالان، کودکان و نوجوانان و پیشگیری از ارایه محتوا و خدمات مضر به آنها؛
۳ ـ ۵ ـ تشدید مقابله قضایی و انتظامی کارآمد با بزهکاران، مجرمان و تهدیدکنندگان امنیت خردسالان، کودکان و نوجوانان در فضای مجازی؛
۳ـ۶ ـ ارتقای سواد فضای مجازی و مهارت افزایی خردسالان، کودکان و نوجوانان برای استفاده کارآمد و هدفمند از فضای مجازی؛
۳ـ۷ـ مراقبت روانی و اجتماعی از خردسالان، کودکان و نوجوانان در برابر آسیب های ناشی از فضای مجازی بهخصوص افراد در معرض خطر و آسیب دیده؛
۳ـ ۸ ـ ساماندهی و مشارکتِ محوری بخش غیردولتی و استفاده از ظرفیت نوجوانان در تولید و توزیع خدمات و محتوای سالم با ایجاد مشوق های لازم و جلوگیری از انحصار؛
۳ـ ۹ـ توسعه همکاری های بین المللی در حوزه فضای مجازی سالم، مفید و ایمن؛
۳ـ۱۰ـ ایجاد سازوکار فنی و قانونی سلامت محتوا برای پیشگیری از مخاطرات.
ماده۴ـ اقدامات کلان و تقسیم کار ملی
الف ـ مدیریت و راهبری
۴ـ۱ـ مدیریت کلان، راهبری و تدوین الگوی عملیاتی و مقررات عمومی صیانت از خردسالان، کودکان و نوجوانان در فضای مجازی توسط مرکز ملی فضای مجازی از طریق کمیته ای با عضویت نمایندگان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزارت آموزش وپرورش، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، وزارت اطلاعات، وزارت صنعت، معدن و تجارت، قوه قضائیه، نیروی انتظامی ج.ا.ا.، سازمان صداوسیمای ج.ا.ا.، سازمان تبلیغات اسلامی، مرکز مدیریت حوزههای علمیه، سازمان بسیج مستضعفین، دو نفر از اعضای حقیقی شورای عالی فضای مجازی، دو نفر نماینده از بخش خصوصی و از اساتید دانشگاه به انتخاب دبیر شورایعالی و رئیس مرکز ملی فضای مجازی؛
ب ـ ایجاد محیط صیانت شده
۴ـ۲ـ ایجاد زیرساخت و خدمات پایه و پیشران ویژه محیطهای صیانت شده مجازی اعم از احراز هویت، امکان دسترسی طبقه بندی شده، امکان نظارت اولیاء۲، گزارش دهی، خدمات پرداخت و مقررات گذاری برای ترغیب دارندگان پروانههای ارایه خدمات ارتباطی و فناوری اطلاعات به توسعه زیرساخت و خدمات پایه در این محیط توسط وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات با همکاری نهادهای ذیربط ظرف مدت شش ماه؛
تبصره: دارندگان پروانه ارایه خدمات ارتباطی ثابت و سیار می بایست ضمن پیاده سازی محیط(های) مجازی صیانت شده در شبکه خود، دسترسی و توانایی بهره برداری از محتوا و خدمات موجود در این محیطها را فراهم نمایند.
ج ـ توسعه محتوا و خدمات رده بندی شده
۴ـ۳ـ تأمین پایداری کسبوکار محتوا و خدمات مورد نیاز در محیط صیانت شده اعم از بررسی و اصلاح قیمت خدمات ارزشافزوده و حقالسهم، تخصیص اعتبارات سالیانه به تولیدکنندگان محتوا و خدمات و تشویق و رتبهبندی شرکت های برتر این حوزه توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان صداوسیمای ج.ا.ا.؛
۴ـ۴ـ تدوین ضوابط و نصاب های اعتبارسنجی، ممیزی و نشاندارکردن محتوا و خدمات مورد اطمینان، تایید فهرست های سفید و سیاه و ایجاد سامانه نظارت و رده بندی محتوا و خدمات توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با همکاری سازمان تبلیغات اسلامی، وزارت آموزشوپرورش و سازمان صداوسیمای ج.ا.ا.؛
۴ـ ۵ ـ حمایت از توسعه نرم افزارها و سخت افزارهای بومی مورد نیاز محیط صیانت شده ( اعم ازجویشگر ایمن، نرمافزارهای نظارت اولیاء و تبلت های دانشآموزی ) توسط معاونت علمی و فناوری ریاستجمهوری با همکاری وزارت صنعت، معدن و تجارت و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات؛
۴ـ۶ ـ ملزم بودن کلیه سکوها و ارایه دهندگان محتوا و خدمات فضای مجازی مرتبط با خردسال، کودک و نوجوان به ارایه در بستر محیط صیانت شده ظرف مدت یک سال؛
۴ـ۷ـ به کارگیری نوجوانان مستعد و خلاق برای توسعه محتوا و خدمات مفید و سازنده، توسط وزارت آموزش وپرورش با همکاری سازمان بسیج مستضعفین، سازمان تبلیغات اسلامی، سازمان صداوسیمای ج.ا.ا. و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی .
د ـ حمایت و مراقبت
۴ـ ۸ ـ توسعه نظام خدمات مشاوره و مددکاری به خانواده ها و راه اندازی خط تماس مشاوره برخط۱ برای کمک به خانواده ها، خردسالان، کودکان و نوجوانان در معرض خطر فضای مجازی به صورت ارزان و در دسترس با محوریت وزارت آموزشوپرورش و مشارکت وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی (سازمان بهزیستی کشور)، نیروی انتظامی ج.ا.ا.، بخش خصوصی و مشارکت مردمی ظرف مدت شش ماه؛
۴ـ ۹ـ راه اندازی خط تماس اضطراری۲ ویژه جرائم علیه خردسالان، کودکان و نوجوانان در فضای مجازی و دریافت گزارشات به صورت سریع و آسان۳ و در ارتباط با دیگر مراجع و ضابطان ذیصلاح برای مداخله، پیشگیری از وقوع جرم، تعقیب مجرمان و حمایت از افراد آسیب دیده توسط نیروی انتظامی ج.ا.ا. با همکاری وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی (سازمان بهزیستی کشور)، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و بخش غیردولتی ظرف شش ماه؛
۴ـ۱۰ـ تقویت «دفتر حمایت از اطفال و نوجوانان قوه قضائیه» موضوع قانون حمایت از اطفال و نوجوانان و تلاش برای شناسایی، پیشگیری و مقابله با وضعیت های مخاطره آمیز، سوءاستفاده در تبلیغات و جرائم علیه خردسالان، کودکان و نوجوانان و دسترسی به خدمات و محتوای ناهنجار در فضای مجازی با همکاری وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی (سازمان بهزیستی کشور)، نیروی انتظامی ج.ا.ا.، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی؛
۴ـ۱۱ـ ملزم بودن کلیه سکوها و ارائه دهندگان محتوا و خدمات فضای مجازی به نظارت، صیانت از داده ها، رده بندی و تفکیک محتوا و خدمات ویژه هر رده سنی از خدمات عمومی و در معرض دید قرارندادن تبلیغات، محتوا و خدمات مضر به این سنین و نیز جلوگیری از افشاء یا بهرهبرداری غیرمجاز از اطلاعات آنها ظرف مدت یک سال؛
۴ـ۱۲ـ حمایت، نظارت، تبلیغ و اطلاع رسانی غیرانحصاری کلیه سکوها و ارائه دهندگان محتوا و خدمات فضای مجازی صیانت شده توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزارت آموزش وپرورش و سازمان صداوسیمای ج.ا.ا. در چارچوب مصوبات کمیته موضوع بند ۴ ـ ۱؛
ه ـ فرهنگ سازی و ارتقای سواد فضای مجازی
۴ـ۱۳ـ اطلاع رسانی، آموزش سواد فضای مجازی و ترویج محتوا و خدمات موجود در محیط مجازی صیانت شده و نحوه استفاده از امکانات تعبیه شده در این محیط توسط سازمان صداوسیمای ج.ا.ا. و وزارت آموزشوپرورش با همکاری وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات؛
۴ـ۱۴ـ تولید، ترویج و عرضه راهنمای اجرایی ـ عملیاتی مراقبت از فرزندان در فضای مجازی ویژه خانواده ها۴ توسط سازمان تبلیغات اسلامی، وزارت آموزش وپرورش، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، نیروی انتظامی ج.ا.ا. و سازمان بسیج مستضعفین در حیطه مسئولیت های قانونی آن ها؛ یک مرجع کاربردی و ساده که حداقل شامل حقوق و مسئولیت های اولیاء و فرزندان در رابطه با فضای مجازی، معرفی انواع کلاهبرداری های اقتصادی و سوءاستفاده های احتمالی از خردسالان، کودکان و نوجوانان در فضای مجازی، آموزش و توانمندسازی در رابطه با ابعاد مراقبت و شیوه های مناسب مراقبت و معرفی و آموزش به کارگیری نرم افزارهای (داخلی و خارجی) مرتبط با مراقبت خانوادگی.
۴ـ ۱۵ـ ترویج و تقویت فرهنگ مسئولیتپذیری نوجوانان و اولیاء آنها در استفاده از فضای مجازی توسط وزارت آموزشوپرورش با همکاری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و سازمان صداوسیمای ج.ا.ا.؛
و ـ تعاملات بین المللی
۴ـ۱۶ـ تعامل مؤثر و هم افزا با کشورها، سرویس دهندگان خارجی و نهادهای بینالمللی به منظور رعایت استانداردها و معیارهای جمهوری اسلامی ایران توسط وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات با همکاری وزارت امور خارجه، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزارت صنعت، معدن و تجارت و قوه قضاییه ؛
۴ـ۱۷ـ الگودهی و الگوگیری تجارب موفق از طریق شرکت در مجامع، کارگروه ها و برنامه های بین المللی در خصوص صیانت از خردسالان، کودکان و نوجوانان توسط وزارت دادگستری با همکاری وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و نیروی انتظامی ج.ا.ا. .
