1403/02/22 ایلنا
خطر رانش و ریزش جداره غربی سازه‌های آبی –- تاریخی شوشتر و خانه‌های مسکونی مشرف بر جداره غربی سبب شد که مالکان بناهایی که روی این جداره ساکن بودند به منظور حفاظت از سازه‌های آبی –تاریخی شوشتر خانه‌های خود را تخریب کنند یا برای سبک‌سازی و جلوگیری از تخریب این مجموعه جهانی خانه‌های خود را بفروشند. درحال‌حاضر وزارت میراث فرهنگی برای طرح مرمت جداره غربی خانه‌ها را خریداری کرده اما دوسال است که از پرداخت بدهی مالکان سرباز می‌زند
تثبیت و استحکام بخشی دیواره غربی و در حال رانش محوطه آسیاب‌ها و آبشارهای شوشتر و تملک ساختمان‌های پرخطر همجوار این دیواره درحالی یکی از مهمترین چالش‌های این سایت جهانی محسوب می‌شود که هم‌اکنون این دغدغه پایگاه میراث جهانی و اداره کل میراث‌فرهنگی استان خوزستان تبدیل به نگرانی مردم و دوستداران میراث‌فرهنگی استان شده است.
«مجتبی‌گهستونی» فعال میراث‌فرهنگی استان خوزستان با اشاره بر اینکه ۴۰۰ متر طول ترانشه دیوار غربی سازه‌های آبی تاریخی شوشتر زنگ خطر را برای خانه‌های تاریخی و همچنین سازه‌های آبی – تاریخی شوشتر را به صدا درآورده است، اعلام کرد: رانش‌هایی که در جداره غربی سازه‌های جهانی وجود دارد، همچنین رانش در شوادان‌ها، فرسایش جداره غربی از پل‌بند گرگر تا باغ خان در نتیجه شدت فرسودگی شبکه آب و فاضلاب شوشتر از سال‌ها پیش به عنوان چالشی جدی این مجموعه جهانی وجود داشت.
او گفت: به‌دلیل رانش‌های جداره غربی سازه‌های آبی شوشتر مالکینی که خانه‌هایشان روی این جداره قرار گرفته برای تسریح در جهت سبک‌سازی این مجموعه جهانی، خانه‌های خود را به پایگاه سازه‌های آبی تاریخی شوشتر واگذار کردند اما با گذشت حدود دو سال از دریافت نکردن بهای کامل تملک خانه‌های خود از بد عهدی وزارت میراث‌فرهنگی و دیگر متولیان امر نگران هستند.
گهستونی می‌گوید: این موضوعات از جمله آسیب‌های سازه‌های آبی – تاریخی شوشتر محسوب می‌شود که باعث شده پایگاه میراث جهانی سازه‌های آبی تاریخی شوشتر و اداره کل میراث‌فرهنگی صنایع‌دستی گردشگری خوزستان در این زمینه ورود پیدا کنند و اقداماتی نیز درراستای بهبود مشکلات مطرح شده انجام دهند.
اما اصل ماجرا چیست؟
گهستونی می‌گوید: حدود ۲۵ خانه با اولویت‌های درجه یک تا سه در معرض خطر ریزش و آسیب جدی جداره غربی سازه‌های آبی تاریخی هستند که در صورت ریزش این دیوار بی‌شک بخش عمده آسیاب‌ها نابود می‌شوند. به طوری‌که پس از فرسایش پوسته و جداره این سازه‌ها، سازند موجود در منطقه تاریخی موجود شکسته و به دلیل فشار مضاعف بخش عمده‌ای از مجموعه تخریب شده و برای همیشه از دست می‌رود.
گهستونی معتقد است، برای جلوگیری از ریزش دیواره غربی در محدوده سازه‌های آبی تاریخی، پیشگیری از افزایش روند فرسایش و جلوگیری از ریزش دیواره، تثبیت دواره غربی مجموعه، ایجاد حریم ساخت و سازهای جدید در جداره غربی مجموعه، جلوگیری از تخریب و پیشرفت خرابی سازه‌ها و بناهای سنتی ایجاد شده در اطراف دیواره غربی، تامین امنیت و ایمنی برای ساکنین و گردشگران مجموعه، ارائه طرح متناسب با بافت تاریخی منطقه ضرورت داشت.
او می‌افزاید: از همین رو، طرح مرمت دیواره غربی سازه‌های آبی تاریخی شوشتر به‌عنوان یکی از مطالبات و نگرانی‌های همیشگی دوستداران میراث‌فرهنگی از سال‌ها قبل مطرح می‌شد که سرانجام طرح مرمت پس از سال‌ها بی‌توجهی طی یک مناقصه عمومی در سال ۱۳۹۷ و با عقد قراردادی بالغ بر ۴۷۰ میلیارد ریال (معادل ۴۷میلیارد تومان) میان اداره‌کل میراث فرهنگی‌خوزستان و شرکت عروج راه خوزستان منعقد شد.
به گفته گهستونی، از همان ابتدا کلیه متولیان امر در سطح وزرات و اداره کل خوزستان، طرح یادشده را شامل سه بخش تملک خانه‌های فرادیواره، تثبیت جداره غربی و تونل بُلیتی عنوان کردند. از جمله اقدامات اجرایی این طرح تملک، تخریب و جمع‌آوری ساختمان‌ها، سبک‌سازی دیواره غربی، پاکسازی پوسته هوازده دیواره غربی، کاشت میل مهار در متراژ مختلف، اجرای شبکه مش و شات کریت تثبیت‌کننده و اجرای لایه نهایی همگون با محیط محوطه آبشارها بود.
بنابراین مذاکره با مالکین خانه‌های فرادیواره آغاز شد و مالکین که از اصیل‌ترین مردمان شوشتر هستند با نهایت همکاری و همراهی که بارها مورد تایید پایگاه جهانی سازه‌های آبی شوشتر قرار گرفت خانه‌های خود را در ازای اسناد تملک واگذار کردند تا در سریع‌ترین زمان تثبیت دیواره غربی شروع شود.
این فعال میراث‌فرهنگی تاکید کرد، بارها مدیران میراث‌فرهنگی در مصاحبه‌های خود عنوان کرده و می‌کنند که تعدادی ملک را در قسمت فرادیواره را تملک و حتی به منظور سبک‌سازی تخریب کردند تا سپس لقه‌گیری و پاکسازی بخش‌های هوازده این دیواره انجام شود، با این حال برخی از مالکین که تاکنون موفق نشده‌اند هزینه خرید ملک خود را دریافت کنند همچنان ناراحت هستند. این مالکین می‌گویند ما نهایت همکاری را برای حفظ مجموعه جهانی سازه‌های آبی شوشتر داشته‌ایم و حتی بدون اینکه ریالی پول دریافت کنند، به خاطر همکاری و ضرورت در حفاظت از میراث‌فرهنگی اجازه دادند که خانه‌هایشان برای سبک‌سازی تخریب شود. اما میراث‌فرهنگی که بارها وعده پرداخت در سریع‌ترین زمان را داده است، حدود دو سال می‌شود که از انجام تعهد خود سر باز می‌زند.
دیواره غربی محوطه آسیاب‌های شوشتر در شاخه گرگر از رودخانه کارون قرار دارد. این مجموعه ثبت‌جهانی شده به همراه بخشی از نهر گرگر، از آثار سیزده‌گانه نظام آبی‌تاریخی شوشتر هستند که طی چند سال گذشته خطر رانش و ریزش بناهای مسکونی مشرف بر این جداره باعث نگرانی‌هایی شده بود.
