1403.04.03 بازار
گرگان- کارشناسان و فعالان حوزه بافت تاریخی گرگان معتقدند که میراث فرهنگی در برابر برخی از تخریب هایی که در بافت تاریخی گرگان انجام می شود، بی توجه است.
بازار؛ گروه استان ها: بافت تاریخی گرگان یکی از جاذبه های گردشگری و فرصتی مناسب برای ایجاد جریان اقتصادی است که می تواند هرساله گردشگران زیادی را به خود جذب کند اما بررسی ها نشان می دهد شرایط موجود آن با ظرفیت ها همخوانی ندارد.
اکنون بافت تاریخی گرگان دچار بحران احیاء آثار تاریخی است و مشکلات اقتصادی مالکان را به سمت فروش و تخریب هدایت می کند. بسیاری از مالکان بناهای تاریخی به دلیل تصورات اشتباه یا دلایل اقتصادی تمایل به بازسازی ندارند.
از طرفی با تصمیمات مدیریتی که اعمال می شود این بناها یا مورد بی توجهی یا تخریب قرار می گیرند و برای همیشه از تاریخ محو می شوند.
در راستای بررسی مشکلات آثار تاریخی استان گلستان گفت و گویی با «محدثه میرحسینی»، کارشناس مرمت و احیاءبناها و بافت های تاریخی و مشاور اداره کل میراث فرهنگی استان گلستان داشتیم.
* به نظر شما دلایل تخریب آثار بافت تاریخی گرگان چیست؟
گاهی افراد بدون کسب اجازه از میراث فرهنگی به دلایل مختلف تخریب انجام می دهند که خوشبختانه در چندسال اخیر مخصوصا از زمانی که پایگاه بافت تاریخی استرآباد شکل گرفت و یگان حفاظت آن را کنترل و پایش می کرد، کمتر شد. در صورت مشاهده چنین موردی یگان حفاظت سریع جلوگیری می کردند و به میراث فرهنگی گزارش می دادند.
اما دلیل اصلی تخریب بناهای تاریخی این است که افراد ارزش بنای تاریخی را نمی دانند و به دلایل مختلف هیچ تعلق خاطری به این بناهای تاریخی ندارد. البته در چندسال گذشته با اقداماتی که شهرداری و میراث فرهنگی در محدوده بافت تاریخی انجام دادند مقدار کمی از این ارزش ها به مردم نشان داده شده است.
دلیل عمده تخریب بافت تاریخی بحث اقتصادی است. بعد از گذشت چند دهه باید هزینه زیادی شود تا بنا سرپا بماند درصورتی که اگر ملک را تخریب کند و بجای آن آپارتمان بسازد می تواند بهره برداری اقتصادی بهتری از آن داشته باشند
پیشتر چند بنای تاریخی در شهر گرگان تبدیل به رستوران، کافه و پاساژ شد که باعث این شد مردم بیشتر بر روی بافت های تاریخی سرمایه گذاری کنند؛ این باعث می شود این بناها سالم بمانند و تخریب نشوند اما نمی توان از تمام این بافت های تاریخی به این شکل بهره برداری اقتصادی کرد و صرفا تبدیل یک بافت تاریخی به سایت گردشگری و خالی از سکنه شدن ایده درستی نیست.
* پیشنهاد شما برای کمک به بافت های تاریخی چیست؟
با آگاهی و آموزش به مالک ها از طریق بخش های خصوصی یا سمن ها و سازمان میراث فرهنگی می توان فرایند تخریب را کند کرد. طی سالهای اخیر سازمان میراث فرهنگی در این راستا اقداماتی انجام داده است و تقریبا موفق بوده است اما چون این آموزشها از طرف میراث با ضابطه و قانون و سخت گیری هایی همراه بوده بیشتر شکل اجبار به خود گرفته است. مخصوصا از زمانی که پایگاه شهر تاریخی استر آباد شکل گرفته است.
اکنون در دوره مدیریت اخیر خرابی های بیشتری در بافت های تاریخی رخ داده است. مثلا در چند ماه اخیر در محله چهارشنبه ای (سرچشمه) کوچه سپهر یک ساختمانی قدیمی تخریب شد و به جای آن حسینه می سازند که این مساله به یگان حفاظت و پایگاه شهر استر آباد گزارش شد اما بعد از مدتی از این تخریب جلوگیری نشد.
در بافت تاریخی گرگان حسینه برای عزاداری امام حسین وجود نداشت و مراسم مذهبی در تکیه ها برگزار می شد؛ حسینیه را اقوام مهاجری که وارد شهر شدند ایجاد کردند. مسائل اجتماعی در آسیب وارد کردن به بافت تاریخی بسیار تاثیر گذار است.
* چرا مالکان آثار واقع در بافت تاریخی این بناها را مرمت نمی کنند؟
مردم نسبت به سیستم دولتی و مخصوصا در زمینه اقتصادی بی اعتماد هستند. این تصور در مردم وجود دارد که اگر یک بنا ارزش تاریخی داشته باشد و ثبت ملی شود یا اگر میراث فرهنگی بر یک بنا کد حفاظتی بگذارد و اجازه تخریب ندهد، به این معنی است که میراث مالک این ملک شده است و فرد نمی تواند هیچ دخل و تصرف و اختیاری در بنا خود انجام دهد.
در صورتی که یک بنا ثبت ملی می شود یعنی تحت حمایت قانونی میراث فرهنگی قرار می گیرد به این معنی که دخالت دستگاه ها در بنا باید با نظارت میراث فرهنگی انجام شود. مشکل این است که مردم آگاهی ندارند و فکر می کنند اگر بنا ثبت ملی شود اختیاری نسبت به آن ندارند.
اگر مردم به این آگاهی برسند که بناهای تاریخی که به صورت موروثی یا خریداری شده دارای ارزشهایی از جمله موقعیت بنا، شرایط اجتماعی و شرایط بهره برداری اقتصادی است، از حفاظت آن حمایت خواهند کرد.
* نقش دولت در حفاظت چیست؟
دولت وام های بلاعوضی با مبلغ ناچیز و در حد رفع خطر برای بازسازی به صاحبان بناهای تاریخی پرداخت می کند؛ یعنی اقدامی بر روی بنا انجام می شود که حداقل از نابودی بنا جلوگیری می کند.
چندی پیش عده ای در بافت تاریخی گرگان به دنبال مجوز تخریب یک بنای تاریخی در منطقه نعلبندان که کد حفاظتی میراث فرهنگی را داشت بودند در صورتی که کارشناسان میراث و شورای فنی مخالفت کردند اما در دوره مدیریت اخیرتخریب شده و این تصمیمات مدیریتی است.
خانه تقوی در گذر سرچشمه یکی از ارزشمندترین جداره های بافت تاریخی است که تخته های نقاشی شده بر پیش آمدگی سقف داشت با وجود اینکه این ساختمان نزدیک اداره میراث فرهنگی است در طی مرمتی که اخیرا انجام دادند نقاشی های بدنه و سقف را برداشته اند و تخته های جدید قرار دادند.
در حالی که این مرمت ها زیر نظر میراث فرهنگی انجام می شود، پیمانکار جسارت داشته که در بازسازی این بنا همچین تغییری ایجاد کند. مدیریت این دوره میراث فرهنگی تلاش زیادی برای جزیره آشوراده انجام داد و بودجه زیادی برای این جزیره صرف شد ولی در بافت تاریخی در مرکز شهر گرگان این بناها به بهانه ساخت حسینیه تخریب می شوند.
* از چالش های دیگر بافت تاریخی گرگان بگویید.
متاسفانه یکی از معضلات که در میراث وجود دارد این است که بعضی افراد خلاف قوانین عمل می کنند و ارتفاع ساختمان را بالاتر می برند. خط آسمان یکنواختی درگذشته در بافت تاریخی گرگان وجود داشت و بیشتر ساختمان ها یک یا دو طبقه بودند. احداث تعدادی ساختمان سه طبقه باعث شد این حریم که شامل نمای مناره و ایوان های مسجد جامع و مناره امام زاده نور هم می شود شکسته شود و ساختمان بالاتر از آن ها احداث شد.
در چند سال اخیر جلوی این ساخت و سازهای بلند مرتبه گرفته شده اشت با این حال طبقات اضافی ساخته می شود و به کمیسیون ماده ۱۰۰ شهرداری ارجاع داده می شود و این کمیسیون بجای اینکه حکم به قلع این طبقات اضافی دهد حکم به جریمه نقدی به شهرداری می دهد و این طبقات اضافی پابرجا می مانند.
* در حال حاضر در بافت تاریخی اولویت با انجام چه اقداماتی است؟
است مهمترین خطری که بافت تاریخی را تهدید می کند تخریب دانه هایی است که این بافت را تشکیل می دهد و این دانه ها هر کدام مربوط به دوره های مختلف تاریخی است. خطر برای این بافت از بین رفتن انسجام است.
در مرحله دوم مرمت بناهایی است که در شرف ویرانی قراردارند. تنها پیاده راه سازی به نیاز ساکن بافت پاسخگو نیست. پیاده راه سازی مزایایی دارد ازجمله اینکه باعث کنترل عبور و مرور وسایل نقلیه می شود اما چون عبور و مرور وسایل نقلیه از کنار بناهای تاریخی لرزش و تنش در مصالح ساختمانی این بنا بوجود می آورد و این می تواندبه مرور زمان آسیب رسان باشد.
مشکل های زیرساختی که در بافت تاریخی وجود دارد باید حل شود و بعد پیاده راه سازی مناسب انجام شود. به طور مثال سنگ فرش محله سرچشمه ظاهر قشنگی دارد اما چند نکته منفی دارد این است که مناسب راه رفتن و پیاده رویی نیست یا سطل زباله مناسب برای ساکنین محله و گردشگران در بافت وجود ندارد. نورپردازی مناسب برای گذر در شب در بافت تاریخی وجود ندارد.
بحث خیلی مهم دیگر موضوع دفع فاضلاب خانه های قدیمی و بافت تاریخی است که بسیار برای بافت تاریخی آسیب رسان است آبراه هایی که به داخل کوچه ها راه دارند سالها است لایروبی نشده و پر از گل و لای می شوند و هنگام بارش باران دوباره به داخل حیاط و زیرزمین خانه ها برمی گردد.
