بنا نباید برای حفظ یک بنا از بین برود

با وجود اینکه داربست‌های گنبد مسجدجامع عباسی جدا شده‌اند، اما بنا به گفته اعضای کمیته نظارت بر مرمت گنبد این مسجد و با وجود اعلام نظرشان در تاریخ آذر ماه ۱۴۰۱ به وزارت میراث فرهنگی و شخص دارابی (قائم‌مقام وزارتخانه) اما هنوز طرح مطالعاتی برای مرمت این گنبد اجرا نشده است.

حدود ۱۴ سال داربست‌ها در اتصال با مسجدجامع عباسی بود، اما فاز اول مرمت کاشی‌های گنبد این مسجد انجام شد و داربست‌هایی که چهره آن را کریه کرده بود، از گنبد جدا شد. البته مرمت این بنای فاخر ادامه دارد. دوستان شورای نظارت بر مرمت این گنبد اعتبار لازم انجام طرح مطالعاتی آن را حدود ۱۴ میلیارد تومان تعیین کردند. سال ۱۴۰۲ اعتبار استانی در حوزه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ۳۰ میلیاد تومان بود، یعنی اصلاً پولی نبود که ما بتوانیم طرح مطالعاتی را اجرا کنیم، چه در زمان حضور من به‌عنوان مدیر اداره‌ کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان و چه مدیران قبل آن. در سفر رئیس جمهور، اعتبارات خوبی در کل گردشگری کشور توزیع شد و قرار بود ۵۰۰ میلیارد تومان به استان اصفهان اختصاص پیدا کند که از این مقدار، حدود ۹۰ میلیارد تومان تخصیص پیدا کرد و بقیه به مرور به ما ابلاغ می‌شود. الآن باز هم ابلاغ اعتبارهایی در حد ۲۰ یا ۳۰ میلیارد تومان را داشتیم که منتظریم ابلاغ‌های بعدی هم انجام شود؛ اما واقعیت این است که ابلاغ اعتبارها اکثراً عمرانی است یعنی تملک دارایی‌های سرمایه‌ای است که برای کارهای مرمت یا زیرساخت گردشگری مصرف می‌شود. سازمان‌های برنامه بودجه‌ای در حوزه مطالعات به ما خیلی سخت اعتبار می‌دهند و شاید برای‌شان سخت است که ۱۴ میلیارد تومان پول مطالعه بدهند، شاید هم چون ناملموس است.

آن چیزی که اتفاق افتاد این بود که در بدو ورود من، تیمی که به نام ایسکارسا (کمیته جهانی آنالیز و مرمت سازه‌های میراث معماری) معروف است، مهمان ما در سمنان بود. آن زمان هم که من در سمنان مدیرکل میراث فرهنگی بودم موضوع فرونشست در بنای شیخ علاءالدوله سمنانی به‌عنوان یک نمونه انتخاب شد و اتفاقاً ما درباره موضوع فرونشست در این بنا با دانشگاه اصفهان و ایسکارسا و چند مرکز علمی معتبر قرارداد بستیم تا مطالعه و راهکار ارائه کنند که ما چطور بتوانیم با این پدیده مقابله کنیم که چنین هم شد و همان نتایج مطالعات می‌تواند در خیلی از حوزه‌ها به ما کمک کند، یعنی حتی برای مسجد امام اصفهان و سایر بناها که بیشتر به‌دلیل کمبود آب‌های زیرزمینی دچار مشکلات سازه‌ای شده‌اند، می‌تواند مورد استفاره قرار گیرد. پس ما فعلاً یک مطالعه اولیه را در اختیار داریم.

درواقع، یکی از عواملی که باعث شد گنبد مسجد امام اصفهان به این روز بیفتد، همین مشکلات مربوط به آب‌های زیرزمینی است، آثار خود را بیشتر در بناهای تاریخی نمایان می‌کند. در طول سال‌های گذشته، ما منابع آبی خود را به خوبی مدیریت نکرده‌ایم. از این‌ رو، یکی از موضوعاتی که می‌خواهیم پیگیری کنیم این است که وزارت نیرو باید مکلف شود و پاسخگو باشد. این وزارتخانه باید منابع آبی را به درستی مدیریت می‌کرد. درست است که در کشور ما بحران آب وجود دارد، اما این درست نیست که ما در هر جایی زمین کشاورزی و باغ ایجاد و آب را بیهوده هدر کنیم. بناهای تاریخی به‌دلیل خشک بودن زاینده‌رود به این روز افتاده‌اند، این در حالی است که باید آب‌های زیرزمینی به درستی مدیریت و حفظ می‌شد و صد درصد وزارت نیرو باید پاسخگو باشد و به ما خسارت پرداخت کند. اگر اکنون مجبوریم ۱۴ میلیارد تومان برای مرمت گنبد مسجد امام هزینه مطالعه بدهیم، یکی از نهادهایی که باید مسئولیت آن را بپذیرید، وزارت نیرو است. اتفاقی که در مسجد امام و سایر بناهای تاریخی رخ داده است، مسئول دارد، ما مسئول را شناسایی و او را به مراجع نظارتی معرفی می‌کنیم که تصمیم بگیرند.

موضوع بعدی این است که در استان اصفهان اعتباراتی که در حوزه استانی به میراث فرهنگی داده می‌شود، نسبت به سایر استان‌ها کمتر بوده است. من با عددی مواجه شدم و دیدم که سهم این اداره از اعتبارات استان شاید یک درصد بوده است. وقتی که می‌بینید در استان اصفهان هر آنچه دارید از میراث و گردشگری است و جمعیتی که سال‌های سال در اینجا ماندگار و ساکن شده و این شهر چند دوره پایتخت ایران بوده یا موضوعات تاریخی بسیاری در این نقطه اتفاق افتاده، یکی از دلایل آن میراث فرهنگیِ آن بوده است. گردشگری یکی از دلایلی است که موجب شادابی و نشاط اجتماعی در این شهر شده است. گردشگری باعث رونق اقتصادی نیز می‌شود، منافع گردشگری به چه کسی برنمی‌گردد؟! آیا به راننده اتوبوس و خانواده‌اش برنمی‌گردد؟! به راننده تاکسی برنمی‌گردد؟! به قصاب برنمی‌گردد و به همه کسانی که در این شهر فعالیت خدماتی دارند؟! گردشگری به همه منفعت می‌رساند. آیا حق میراث فرهنگی و گردشگری اصفهان این بوده که فقط یک درصد از اعتبارات استان شامل حال آن شود؟! درست است که ما استان پهناوری هستیم و در بخش‌های مختلف مثل راه‌سازی، بهداشت و درمان، آموزش و پرورش و بسیاری از حوزه‌های دیگر اعتبارات کم و دغدغه بسیار داریم، اما آیا اهمیت گردشگری برای ما فقط همین‌قدر بوده است؟! من در ابتدای ورودم این مسئله را برای استاندار توضیح دادم و او کاملاً جدی به موضوع ورود کرد و یکی از مواردی که از من خواست این بود که من از محل مسئولیت‌های اجتماعی، طرح‌ها را آماده کنم که ما حدود ۲۰۰ میلیارد تومان طرح آماده و ۸۸ بنا را معرفی کردیم که به مرمت فوری و اضطراری نیاز داشت.

البته باید به چند نکته توجه شود؛ خیلی وقت‌ها مالکان بنای تاریخی به آن اهمیتی نمی‌دهند، این درحالی است که مالکان هم وظیفه‌ای دارند. از سوی دیگر، بخشی از بناها زیرمجموعه اداره اوقاف است یا هیئت امنا دارد، آیا این نهادها نباید بودجه بگذارند؟! قانون توسعه برنامه ششم تکلیف کرده است دستگاه‌هایی که بناهای تاریخی در اختیار دارند باید برای آن بودجه بگذارند و آن را سالانه مرمت کنند که اگر نکنند ترک فعل کرده‌اند. چرا رسانه‌ها این موارد را پیگیری نمی‌کنند؟ چرا یک فرد بازاری که مغازه‌ای را از اداره اوقاف اجاره کرده و سقف مغازه‌اش درحال ریزش است، آن را مرمت نمی‌کند و انتظار دارد میراث فرهنگی یا شهرداری برای مرمت اقدام کند؟! خیلی مواقع مالکان تصور دارند که اگر بنا را رها کنند تا در طول سال‌ها بریزد در آن‌ صورت اداره میراث فرهنگی به آنها اجازه می‌دهد بنای جدیدی بسازند! درحالی‌که این‌طور نیست و باید همان بنا را عین به عین بسازند. این موضوع، تکلیف قانونیِ ماست و محکم بر سر آن هم ایستاده‌ایم. درباره بناهای تاریخی که مالکانش آنها را رها کرده‌اند نیز پیگیری می‌کنیم و اگر مالک اعلام حضور نکند یا بنا مصادره‌ای باشد، سندِ آن به نام ستاد اجرایی فرمان امام (ره) خواهد خورد. ستاد این بنا را می‌گیرد و ممکن است آن را به مزایده بگذارد تا کسی که علاقه‌مند است بنا را بخرد و با حفظ سبقه میراثیِ بنا، آن را مرمت کند، اما اگر مالک بنا آمد و اثبات کرد که مالک است ستاد اجرایی فرمان امام به قیمت روز، پول این بنا را پرداخت می‌کند یا با خواست مالک به او معوض می‌دهد. در واقع، ما خلأ قانونی نداریم، ولی نتوانستیم از ابزارهای قانونی خود هم استفاده کنیم که شاید دلیلش این است که خلأ نیروی انسانی و خلأ اطلاعات و دانش در زمینه حقوقی داشتیم. ما الآن نیاز داریم برای موضوعات حقوقی در بافت‌های تاریخی، کارگاه‌های آموزشی بگذاریم. حتی برخی از قضات هم با قوانین ما آشنا نیستند یا بسیاری از افرادی که به دنبال دفینه می‌روند با قوانین ما آشنا نیستند و نمی‌دانند جرم کیفری و زندان در پی دارد.

هر کسی و هر نهادی وظیفه خود را انجام دهد؛ میراث فرهنگی یک دستگاه فرابخشی و یک دستگاه ناظر است. ما در بعضی موارد نباید به‌دنبال کار عمرانی برویم، بلکه باید سیاست‌های خود را به شهرداری‌ها، مردم و نهادهای مرتبط ابلاغ کنیم و نسبت به آموزش فرهنگ‌سازی در حوزه میراث فرهنگی اقدام کنیم. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که ما به اندازه کافی نیروی انسانی آموزش‌دیده داشته باشیم و دچار روزمرگی نشویم. در قانون برنامه هفتم توسعه، میراث فرهنگی دیده شد، قبلاً میراث را نمی‌‍دیدند.

یکی از موضوعات دیگری که سیستم مدیریت برنامه‌ریزی کشور ما هنوز به آن نرسیده، این است که گردشگری، دومین ترنور مالی دنیا را دارد. هنوز در کشور ما نمی‌دانند گردشگری چقدر می‌تواند ثروت ایجاد و درآمدزایی کند. البته ضعف هم داریم و وزارتخانه ما اصلاً نمی‌تواند درآمدهای گردشگری را محاسبه کند. ما به (MIS) یعنی مدیریت سیستم‌های اطلاعاتی نیاز داریم و هنوز به آن دست پیدا نکرده‌ایم. در دولت سیزدهم بزرگ‌ترین اتفاق این بود که بودجه عمرانی کل وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در سال ۱۴۰۰ حدود ۴۴۰ یا ۵۰۰ میلیارد تومان بود، اما امسال در سال ۱۴۰۳ به ۹۸۰۰ میلیارد تومان افزایش پیدا کرده است، البته این بودجه‌ها براساس سال مالی عمرانی از ۳۱ شهریور ماه ۱۴۰۳ به بعد به ما اختصاص پیدا می‌کند.

خواهش می‌کنم رسانه‌ها، فضای مجازی و مردم به این نکته توجه کنند که ما به لحاظ کاری آنقدر در حال کار هستیم که همکاران ما گاهی دچار فرسودگی می‌شوند. ما خلأ قانونی نداریم، اما خلأ نیرونی انسانی داریم، سال‌ها نیروهای کار به سبب بازنشستگی یا فوت از ما جدا شده‌اند و نتوانسته‌ایم هیچ نیرویی جایگزین کنیم، یعنی کسی را استخدام نکردیم و این‌ها خلأهایی است که در سیستم برنامه‌ریزی در کشور ما وجود دارد و مجلس و دولت باید برای آن برنامه‌ریزی کنند و ما بتوانیم ساختار مناسب با لجستیک مناسبی را داشته باشیم و بتوانیم وظایف خود را انجام دهیم تا رضایتمندی مردم حاصل شود.

البته درباره مرمت گنبد مسجدجامع عباسی، این نکته را یادآور می‌شوم که همان‌طور که شما گفتید کمبود آب‌های زیرزمینی در آسیب به این مسجد دخیل بوده، اما بخشی بزرگی از ایرادهای مطرح‌شده نسبت به مرمت این گنبد که در نهایت موجب شد تا کمیته نظارتی درباره آن تشکیل شود، به‌دلیل دانش ناکافی تیم اجرایی و شیوه نادرست این مرمت توسط پیمانکار، مصالح نامناسب و نبود نظارت صحیح بر این مرمت بوده است، همان‌طور که درباره مرمت گنبد مسجد شیخ لطف‌الله نیز این اتفاق رخ داد. حالا پرسش این است که ادامه مرمت ترک‌های بعدی گنبد مسجد شیخ لطف‌الله چه زمانی انجام می‌شود؟

همین حالا، اسناد مناقصه آماده شده است و به‌زودی فراخوان انتخاب پیمانکار با حساسیت بالا اعلام می‌شود. ما اجازه نمی‌دهیم هر کسی بیاید و کار کند تا اتفاق بدی که قبلاً افتاده است، دوباره تکرار شود. حتماً پیمانکاری را که واجد شرایط باشد، از نظر ما اصلح باشد، تکنیک‌های مرمت را خوب بداند و تجربه کافی داشته باشد انتخاب می‌کنیم و این مرمت ان‌‍شاءالله ادامه خواهد یافت.

بله، یکی از چالش‌ها در حوزه مرمت، برگزاری مناقصه است.

دوستان ما به‌دنبال این بودند که برای انتخاب پیمانکار این گنبد ترک تشریفات بگیرند، اما من به چند دلیل با ترک تشریفات مخالف هستم؛ یکی اینکه بالاخره نهادهای نظارتی روی این موضوع حساس هستند و پروسه ترک تشریفات هم حدود یک ماه طول می‌کشد. ما به جای آن باید جدول ضریب وزنی درست کنیم یا اینکه مناقصه محدود برگزار کنیم، یعنی صالح‌ها را از نظر خودمان با یکسری شاخص‌هایی انتخاب می‌کنیم و بین آنها مناقصه برگزار می‌کنیم، یعنی در سامانه ستاد بین آنها فراخوان می‌گذاریم که این کار در حال انجام است و ان‌شاءالله مناقصه محدود برگزار می‌کنیم. کاملاً قانونی است و نیاز به ترک تشریفات نیست. همکاران ما در اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان اطلاع نداشتند که می‌شود این کار را بکنند. این یک قانون است و ما از این قانون استفاده می‌کنیم تا یک پیمانکار خیلی خوب بیاید و کار جمع شود.

پیش از حضور شما در اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان بحث‌های زیادی درباره مسجد کازرونی مطرح شد. هیئت امنای این مسجد به تخریب و نوسازی بخش‌هایی از این مسجد از جمله شبستان آن اصرار داشت که البته با تلاش اهالی محله عباس‌آباد و فعالان میراث فرهنگی اصفهان تا کنون انجام نشده است. اما به‌تازگی و بعد از حضور شما در مقام مدیریت اداره کل میراث فرهنگی اصفهان، شنیده شده که این اداره، چراغ سبز را برای نوسازی شبستان مسجد به هیئت امنای این مسجد نشان داده است. واقعیت چیست آقای کرم‌زاده؟

موضوع مسجد کازرونی پیش از حضور من از طرف هیئت امنای این مسجد مطرح شده است. تکلیف قانونی این است به کسی که می‌خواهد تغییرات در بنا انجام دهد با حفظ توجه به اصالت بنا اجازه یکسری تغییرات کنترل‌شده و قابل شناسایی داده می‌شود. در این‌باره چند نکته را مطرح می‌کنم؛ ما در میراث فرهنگی می‌گوییم اجازه تاریخ‌سازی نداریم. دوم اینکه در چنین مواقعی شرکت‌های مشابهی که در حوزه مرمت کار می‌کنند بناهایی را که به «میان افزا» نیاز دارند مطالعه می‌کنند و موضوع در شورای فنی استان و شورای فنی کشور مطرح و مشخص می‌شود چه تغییراتی شامل یک بنا می‌شود. مثلاً وقتی می‌خواهیم یک کاروانسرا را به‌عنوان یک بوتیک هتل و رستوران فعال کنیم یا موارد مختلف دیگر، به پشتیبانی و تأسیسات آب و برق و … نیاز دارد که باید در بنا اتفاق بیفتد، یعنی چنین مواردی بدون اینکه هویت بنا و اصالت آن را به هم نزنیم اتفاق نمی‌افتد.

مسجد کازرونی مربوط به زمان من نیست، اما قبلاً انجام یکسری تغییراتی که فاحش نباشد درباره آن مطرح شده است، یعنی نه اینکه تخریب شود بلکه تغییراتی انجام شود که بنا قابل استفاده‌تر شود. این موضوع را در شورای فنی میراث فرهنگی کشور مصوب کردند که یکسری تغییراتی انجام شود. البته مطمئن باشید افرادی که کارشناس این موضوع هستند و اساتید دانشگاه جمع شدند و در شورای فنی گفت‌وگو کردند و آن طرح را با اصلاحاتی تصویب کردند؛ اما یک نکته را که دیدگاه شخصی من است بگویم که البته خیلی از میراثی‌ها با این دیدگاه مخالفت دارند؛ من می‌گویم ما نباید برای اینکه یک بنا را حفظ کنیم باعث شویم ۳۰ بنا از بین برود. الآن در بافت تاریخی این اتفاق افتاده و ما بافت را حفظ می‌کنیم، اما بافت از سکنه خالی شده است و همه خانه‌ها می‌ریزند، چرا؟ چون مثلاً اداره آتش‌نشانی نمی‌تواند به آن بافت سرویس دهد، آمبولانس نمی‌رود، خیابانی به آنجا باز نمی‌شود، پارکینگ وجود ندارد و جالب است در همین اصفهان خانه‌هایی داریم که افرادی در آن‌ها زندگی می‌کنند، اما گاز ندارند چون نتوانسته‌اند به آنجا گازکشی کنند. ما در این مواقع باید یک مقدار در بافت نرمش نشان دهیم، حتی اگر یک پلاک از بین برود تا ۲۰ پلاک دیگر را حفظ کنیم.

درباره همین بناهایی که گاز نداشتند موضوع این بود که بَرِ خیابان مغازه‌ای است که به گفته میراث فرهنگی، بنای میراثی است درحالی‌که هیچ چیزی از میراث ندارد! شهرداری می‌خواهد مغازه را بخرد و یک کوچه ایجاد کند و اگر خیابان را باز کنند همه آن خانه‌ها صاحب گاز می‌شوند؛ ولی میراث اجازه تخریب مغازه را نمی‌دهد، این باعث شده آن خانه‌ها دانه دانه خالی شوند و اکنون جای معتادان شده و آسیب‌های اجتماعی در محدوده زیاد شده است. نهایتا اگر بنایی در آنجا خطرآفرین شود ممکن است دیوار آن بریزد که در این صورت دستور مرجع قضایی صادر و بنا تخریب می‌شود. این خوب است یا اینکه ما بتوانیم بناها را حفظ کنیم؟! این دیدگاه شخصی من است، اما همه مسائلی که در حوزه میراث مطرح می‌شود به شورای فنی برده و آنجا تصمیم‌گیری می‌شود.

یکی از مباحث جدی در حوزه میراث فرهنگی اصفهان، وضعیت بازار بزرگ و خطراتی است که درباره آن وجود دارد. علاوه بر اینکه مباحث اولیه ایمنی رعایت نشده، بخش‌های بسیاری از آن مانند برخی سراها رها شده و این در حالی است که بعضی از آنها، مالکان خصوصی دارند. برنامه شما برای بهتر کردن شرایط ایمنی بازار اصفهان چیست؟

اول اینکه بازار اصفهان دارای هیئت امنا شده است، در صورتی که پیش از این، چنین نبود. این هیئت امنا، هم به نمایندگی ما و هم به نمایندگی از بازاریان صحبت می‌کند و ما هم با آنها جلسه مفصلی داشتیم و حدود چهار ساعت هم از بازار بازدید کردیم. اولین قدمی هم که با همکاری مشترک هیئت امنای بازار اصفهان و میراث و شهرداری برداشتیم این بود که موتورها از میدان نقش جهان برداشته شد؛ اما موضوع این است که ما نباید مسئولیت‌های اجتماعی را فراموش کنیم. آن مغازه‌داری که سقف مغازه‌اش در حال ریزش است یا جلوی مغازه‌اش از بین رفته، چرا هیچ توجهی نمی‌کند که محل کسب درآمد او است و وظیفه دارد که آن را مرمت کند؟! اصلاً فرض کنید مغازه را از اداره اوقاف اجاره کرده، اما ۲۰ سال است در آن کسب درآمد می‌کند و می‌گوید چون بنا تحت مالکیت اوقاف است یا بنا میراثی است پس او نباید مغازه را مرمت کند! اداره اوقاف مگر چقدر اجاره می‌گیرد؟! ماهانه ۲۰۰ هزار تومان؛ این پولی نیست! در حالی که شما از آن مغازه منفعت می‌بری. از این به بعد، بازاریان خودشان تمایل پیدا می‌کنند و مرمت خواهند کرد که البته شکل دیگر مرمت مربوط به مالکان است. از سوی دیگر، اداره اوقاف می‌گوید من پولی ندارم! این را به صراحت بگویم که ما با اوقاف نمی‌توانیم به نتیجه برسیم. اوقاف نه بناها را رها می‌کند تا تعیین تکلیف کنیم نه خودش تعیین تکلیف می‌کند و این موضوع در کشور برای ما به یک بحران تبدیل شده است.

موضوع بعدی این است که یک بخشی از درآمد بازار به‌عنوان عوارض به شهرداری پرداخت می‌شود و شهرداری‌ها سالانه یکسری اعتباراتی را می‌گذارند و البته باید با ما برای مرمت هماهنگ باشند. یک بخش دیگر این است که یکسری دستگاه‌های خدمات‌رسان داریم که پول می‌گیرند مثل اداره‌های آب و گاز و برق، اما الآن ببینید به لحاظ برق اصلاً ایمنی در بازار اصفهان وجود ندارد. الآن مشکل عمده ما در بازار ایمن‌سازی است. ضمن اینکه درباره سراهایی که مالکانش آن‌ها را رها کرده‌اند از طریق شکایت و اظهارنامه‌ها و اقدامات قضایی و تحت فشار قرار دادن مالک اقدام می‌کنیم و در نهایت، وقتی مالک مرمت نمی‌کند آن را به ستاد اجرایی فرمان امام می‌دهیم. ما در حال برنامه‌ریزی برای این فرآیند هستیم تا آن را شروع کنیم. شهرداران مناطق مختلف اصفهان هم نزد ما آمدند و صحبت‌هایی شده است. ما مشوق‌هایی را در بافت تاریخی اصفهان تعیین کردیم که مثلاً اگر کاربری بنای تاریخی را به گردشگری تغییر دهید عوارض آن صفر است و خیلی مشوق‌های دیگر که البته متأسفانه بسیاری از مالکان از این موضوع خبر ندارند و رسانه‌ها باید در حوزه آموزش و فرهنگ‌سازی وارد شوند و مثلاً یک برنامه کار کنند که چرا بناهای تاریخی ارزش دارند؟ چرا هویت تاریخیِ ما باید حفظ شود. بناها دارای روح و انرژی هستند و اگر ما این موضوع را درک کنیم مردم خود به‌ خود به هویت خود باز خواهند گشت. اکنون در حوزه میراث فرهنگی و گردشگری نیاز داریم که حتی کارهای روان‌شناسانه انجام دهیم بحث‌هایی درباره آرامش‌بخشی و انرژی‌هایی که بناها دارند. ما باید درباره بناها علمی صحبت کنیم. این‌ها به فرهنگسازی و آموزش نیاز دارد و رسانه‌ها در این مورد بسیار اثرگذارند.

یکی از دستاوردهای دولت سیزدهم در استان اصفهان افزایش تعداد موزه‌ها به ۴۳ موزه بود، به‌تازگی شنیده شد که موزه پلیس هم به این تعداد افزوده خواهد شد.

با صداوسیما جلسه‌ای داشتیم و موزه صداوسیما نیز به این تعداد افزوده خواهد شد.

در ساختمان صداوسیما؟

بله

به‌تازگی فاز نخست موزه تاریخ شهرداری اصفهان در عمارت باغ زرشک (بخشی از کارخانه صنایع پشم) گشوده شد، موضوع این است که اختصاص کاربری فرهنگی به این بنا و رونمایی از گنجینه الکترونیکی اسناد پژوهشی تاریخی شهرداری اصفهان اقدام شایسته‌ای است؛ اما چالش ایجادشده این است که ایده برگزیده مسابقه طراحی این موزه که موضوع (ایجاد گودال باغچه و طراحی در زیر زمین عرصه تاریخی عمارت باغ زرشک و جابه‌جایی سردر کارخانه صنایع پشم و انتقال آن به ورودی این عمارت) با مخالفت‌های جدی از سوی مرمتگران، دغدغه‌مندان و دوستداران میراث فرهنگی مواجه شده است. این موضوع اهمیت بسیاری دارد که بدانیم دیدگاه شما به‌‎عنوان مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌ دستی استان اصفهان درباره این طرح معمارانه چیست؟

ما در اداره‌ کل میراث فرهنگی و در حوزه فنی اصلاً به‌صورت شخصی تصمیم نمی‌گیریم، بلکه در این اداره یک ساختار حقوقی با یک شورای فنی وجود دارد. این شورا با نظرخواهی از اساتید دانشگاه، پیشکسوتان، کارشناسان مجموعه اداره‌ کل و بهره‌گیری از یک خرد جمعی تصمیم می‌گیرد. دلسوزان و فعالان حوزه میراث فرهنگی مطمئن باشند، من به آنها قول می‌دهم ما حتماً تمام الزاماتی را که برای حفظ این بنا و این سردر در محل اصلی خود وجود دارد لحاظ می‌کنیم و بهترین تصمیم را خواهیم گرفت.

اختصاص کاربری موزه به عمارت باغ زرشک به‌عنوان یک کاربری فرهنگی، اقدام صحیح و مناسبی است، اما من باید به صراحت بگویم که در این شهر، موزه باکیفیت وجود ندارد که در سطح اصفهان باشد. من خوشحالم در دولت سیزدم، حضرت‌ آیت‌الله رئیسی تصمیم قاطعی گرفت و بنای ریسباف را به‌عنوان موزه منطقه‌ای به میراث فرهنگی و به میراث‌دوستان اصفهان اهدا کرد که ان‌شاءالله به موزه تبدیل خواهد شد و اقدام بسیارخوبی است. امیدوارم موزه تاریخ شهرداری اصفهان در عمارت باغ زرشک موزه‌ای شایسته برای اصفهان و مردم فهیم آن باشد. ما باید در حوزه موزه‌ها این نگاه و تفکر را که موزه، مکانی ایستا و شیء‌محور است کنار بگذاریم. موزه‌ها باید زنده باشند، رویداد برگزار کنند، جذابیت‌های مختلفی داشته باشد و در ارائه محتوای خود، فصل به فصل و تاریخ به تاریخ و سال به سال از شیوه‌های جذاب و خلاقانه استفاده کنند. موزه‌ها اصطلاحاً باید پاخور شوند. ما باید خلاقیت را چاشنی موزه‌داری و فرهنگ موزه‌داری و فرهنگ موزه‌بینی را در مردم تقویت کنیم.

اداره میراث فرهنگی استان اصفهان درباره کارخانه ریسباف چه برنامه‌ای دارد و چرا بخش بزرگی از امور طرح تبدیل آن به موزه، به شهرداری واگذار شده است؟

شهرداری اکنون آمده و تمایل خود را اعلام کرده که بتواند از این پروژه حمایت کند و کار را شروع کرده است. طبق مصوبه‌ای که هیئت دولت صادر کرده است سه سال فرصت داریم که کارخانه ریسباف را مرمت کنیم و به بهره‌برداری برسانیم؛ اما اگر این اتفاق نیفتد مصوبه باطل می‌شود و ملک به بانک ملی برمی‌گردد. به‌خاطر اینکه ما دچار فرآیندها و بروکراسی‌های اداری نشویم، این ملک در اختیار شهرداری قرار گرفته، اما ما خودمان هم قرار است آنجا سرمایه‌گذاری کنیم. الآن قرارداد مطالعات آن را تا حدود ۲۰ روز دیگر می‌بندیم و بعد یک مقدار از بنا را هم خودمان مرمت می‌کنیم. الآن شهرداری دارد آنجا کار می‌کند. احتمالاً تا چند روز دیگر بنا را به مزایده خواهیم گذاشت و علاقه‌مندان می‌توانند در مزایده شرکت کنند، البته شرایط دارد و باید توان مالی، توان فنی و تجربه و سابقه داشته باشند. برآورد اولیه این است که فقط مرمت این بنا ۱۳۰۰ میلیارد تومان است که رقم زیادی است. از الآن هم می‌گویم خیلی جاها «میان افزا» دارد، خیلی جاها برای ساخت و سازهایی که باید انجام شود افزایش تراکم داریم که بتوانیم پشتیبانی کنیم و سرویس دهد. این بنا قرار است در قالب موزه منطقه‌ای و یکی از پلازهای شهری ارائه و زنده‌سازی صنایع دستی انجام شود، حتی تصمیم داریم این بنا را به مرکز نمایشگاهی و عرضه جهانی تبدیل کنیم و با یونسکو مذاکراتی داشته‌ایم، یعنی تلاش ما این است که ریسباف به پاخوری تبدیل شود که مردم هر کجای دنیا اگر خواستند صنایع دستی تمام دنیا را ببینند در کارخانه ریسباف مقدور شود، در حال برنامه‌ریزی هستیم که اگر توان آن را داشتیم این کار را هم انجام دهیم.

یکی از مشکلات در دوره‌های قبل اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان این بود که درباره استفاده از ظرفیت‌های شهرهای خواهرخوانده، تعاملی با مدیریت شهری وجود نداشت و از این ظرفیت استفاده نمی‌شد. شما تا چه اندازه به بهره‌گیری از ظرفیت خواهرخوانده‌ها توجه خواهید کرد؟

شهردار، فردی فرهنگی و فرهیخته و مورد احترام است و ما دست دوستی داده‌ایم، اعضای شورای شهر هم در کنار ما هستند. ما از تمام ظرفیت شهر و شهرداری برای استفاده از ظرفیت خواهرخواندگی‌ها و توسعه گردشگری استفاده خواهیم کرد، ولو اینکه کسانی در ساختار اداری از یکدیگر خوش‌شان نیاید که البته بین ما این رابطه صمیمی است. شهرداری در هفته صنایع دستی همه جا را برای صنایع دستی به ما معرفی کرد، چراکه یکی از برندهای اصفهان صنایع دستی است و وقتی از جهانی بودن اصفهان حرف می‌زنیم، یعنی متعلق به همه جهان است و آثار تمدنی و هنری در اصفهان خلق شده است که باید در دنیا معرفی و حفظ شوند. ما با اتاق بازرگانی و شهرداری تعاملات خوبی داریم و با هر نهادی که همراه باشد دست یاری به سوی او دراز می‌کنیم.

پیش از حضور شما به‌عنوان مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان، تعریض گذر بخشداری به ۱۶ متر در بافت تاریخی خمینی‌شهر تصویب شد که در دوره شما اجرایی خواهد شد. موضع شما در این‌باره چیست؟

من اطلاعاتی در این زمینه ندارم و اطلاعاتم در حد رسانه‌هاست، هنوز درباره آن پمطالعه نکردم که ببینم که این کار درست است یا خیر. هنوز از این شهر بازدید نکردم. به من فرصت دهید که مطالعه بیشتری داشته باشم، اما اینکه جمعی نشستند و به یک خردی رسیدند و تصمیمی گرفتند من فکر می‌کنم هم قابل احترام و هم اینکه ممکن است شرایطی پیش آمده باشد که این تصمیم را گرفته باشند؛ اما به قول شما این مصوبه در دوره من اجرا می‌شود و مثل قانونی است که وضع شده و من فقط باید مجری آن باشم و کاری از دست من برنخواهد آمد؛ اما حتماً این موضوع را بررسی می‌کنم.

البته اشاره می‌کنم که حتی تا زمان دکتر ایزدی (مدیر قبلی این اداره) تعریض گذر خیابان بخشداری تا ۱۲ متر تأیید شده بود، ولی در زمان سرپرستی آقای محققیان که در حال حاضر دستیار ویژه شماست، امضای ۱۶ متری آن انجام شد. ضمن اینکه بخش دیگر پرسش من درباره بافت تاریخی خمینی شهر این است که سال ۱۴۰۱ شورای عالی معماری و شهرسازی بنا به درخواست میراث فرهنگی مصوبه‌ای را ارائه می‌کند که بافت تاریخی خمینی‌شهر از جمله وضعیت کالبدی شبکه معابر و ضوابط و مقررات این بافت مورد بازنگری قرار گیرد و البته مفاد دیگری هم دارد؛ اما از آن موقع تا الآن به‌جز تعریض گذر خیابان بخشداری، این موضوع انجام نشد. این مسئله را هم بررسی نکردید؟

من واقعاً اطلاعات کافی در این زمینه ندارم، اجازه بدهید مطالعه بیشتری بکنم، اما همه کسانی که در گذشته کار کردند حتماً بهتر از من بودند و حتماً تصمیم‌های بهتری گرفتند، ان‌شاءالله ما هم بتوانیم کار بهتری انجام دهیم.

با توجه به اینکه فرصت شما اندک است و البته اشاره‌ای به معضل فرونشست و تأثیر آن بر بناهای تاریخی داشتید، قطعاً از آسیب‌های مسجد سید اصفهان اطلاع دارید. این بنا جزو اولویت‌های اقدامات شما قرار دارد؟

بیشترین کار ما درباره فرونشست، الآن در مسجد سید است که متأسفانه خیلی آسیب دیده، اما الآن داریم اعتباری را مصوب می‌کنیم که آنجا کارهایی را انجام دهیم. ما کار زمین مانده خیلی زیادی در میراث فرهنگی داریم و آنقدر میراث فرهنگی کار زیاد دارد و آنقدر سطح مکاتبات ما تعداد جلسات ما خیلی زیاد است که یکی از پرکارترین اداره‌ها هستیم، اما امیدواریم بتوانیم این سیستم را با این حجم کار مدیریت کنیم.