1403/05/04 ایرنا
ارگ تاریخی «بلقیس» به عنوان دومین بنای خشتی و گلی کشور از یادگارهای عصر ساسانی در اسفراین خراسان‌شمالی است که اخیرا با جذب اعتبار مرمت آن آغاز شده و این مساله روح تازه ای به این اثر تاریخی و فرهنگی استان داده است.
مجموعه شهر تاریخی بلقیس دومین بنای عظیم خشتی و گلی ایران پس از ارگ بم است که به شماره ۴۴۹۷ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است و با توجه به اهمیت و غنای تاریخی آن در سال ۱۳۸۸ به عنوان پایگاه میراث فرهنگی مصوب و فعالیت مطالعاتی، مرمتی و باستان شناسی آن آغاز شد.
بیش از ۶ سال بود که شاهکار معماری عصر ساسانی در اسفراین به حال خود رها شده و بخشی از دیوار این بنای تاریخی نیز به دلیل مرمت‌های غیراصولی در اثر بارندگی های اخیر فرو ریخته بود.
این درحالی است که بلقیس ویترین تاریخی این خطه است و هر نمایی از آن پنجره ای از تاریخ گذشته ایران را جلوه می دهد.
بی تردید اگر دستی بر سر و روی این کهن شهر کشیده شود نه تنها پاسخگوی بسیاری از سووالات مورخان از عصر ساسانی خواهد بود بلکه چراغ گردشگری خراسان شمالی نیز بیش از پیش روشن تر می شود و این صنعت جانی دوباره خواهد گرفت.
بر این اساس اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان شمالی اخیرا مرمت این اثر تاریخی را در دستور کار قرار داد و در مرحله نخست چهار میلیارد ریال را برای مرمت جذب شد.
مدیر پایگاه میراث‌فرهنگی ارگ بلقیس اسفراین در این باره می گوید: مرمت دیواره غربی ارگ تاریخی بلقیس که در بهمن‌ماه سال گذشته بر اثر بارندگی فروریخته بود بعد از پیگیری از اداره کل پایگاه‌های ملی و جهانی وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی آغاز شد.
حسین رحمانی می افزاید: اعتباری بالغ بر چهار میلیارد ریال از محل اعتبارات ملی برای مرمت دیواره غربی این بنای تاریخی تخصیص یافت که پس از تایید نهایی پیمانکار آن مشخص و مرمت آغاز شد.
وی با اشاره به تأسیس پایگاه میراث‌فرهنگی شهر بلقیس در سال ۱۳۸۸ می گوید: انجام مطالعات و کاوش‌های باستان‌شناختی منجر به معرفی شهر بلقیس و تبیین اهمیت‌های فرهنگی آن می شود.
مدیر پایگاه شهر تاریخی بلقیس در اسفراین با تاکید بر حفاظت از این اثر تاریخی، تصریح می کند: این شهر تاریخی حدود ۲۰۰ هکتار وسعت دارد بنابراین باید تدابیر جدی برای حفاظت از آن اندیشیده شود.
وی می گوید: در واقع باید نیروهای حفاظتی این اثر تاریخی باید افزایش پیدا کند و آموزش های لازم به این نیروها داده شود.
بلقیس را بهتر بشناسیم
در نوشته‌های دیرینه و کهن، اسفندیار، شاهزاده‌ی کیانی، فرزند گشتاسب را بانی شهر و ارگ بلقیس می‌دانند و می‌گویند که او نخستین سنگ بنای شهر را گذاشت و فرمان به ساختن آن داد.
جدای از بازگفت‌های اسطوره‌ای، دیرینه‌ترین نشانه‌ای که از ارگ بلقیس به دست آمده است، به سال‌های پایانی دوره ساسانیان بازمی‌گردد و در آن سال‌ها و یکی دو سده پس از آن، از رونق و شکوه ارگ بلقیس بسیار یاد شده است.
اسناد کهن تاریخی می‌گویند که تا پایان فرمانروایی صفویان (نیمه‌ی نخست سده‌ی دوازدهم مهی) اسفراینِ کهن، آباد و آکنده از مردمان بود اما پس از طغیان و یورش افغان‌ها، ارگ بلقیس به دست آنان افتاد و با خاک یکسان شد و از آن زمان به این سو، شهر و ارگ آن خالی از زندگی شد و جز چند خانواری که هنوز در ویرانه‌های آن زندگی می‌کردند، کسی در آنجا نماند و پس از آن شهر اسفراین کنونی ساخته شد.
نخستین پژوهنده‌ای که به شیوه‌ی علمی از ارگ بلقیس نقشه‌برداری کرد افسری انگلیسی به نام «سایکس» بود.
او که در پی شناخت تاریخ ارگ و بازمانده‌های آن بود، در سال ۱۸۹۳ میلادی کار نقشه‌برداری از آن را انجام داد اما دهه‌های بسیاری زمان بُرد تا پژوهندگان دست به کاوش‌های باستان‌شناسی در خرابه‌های ارگ بلقیس زدند و تا قبل از آن در سال ۱۳۵۲ خورشیدی، خبرهایی پی در پی از غارت اشیا تاریخی ارگ می‌رسید و از این‌رو وزارت فرهنگ و هنر آن زمان از شماری از باستان‌شناسان خواست که کاوش‌ها و جست‌وجوهای علمی خود را برای شناخت ارگ بلقیس آغاز کنند و به دنبال آن کاوش‌ها بود که تاریخ ارگ از میان غبار سده‌ها بیرون آمد و نام ارگ و دیرینگی آن دیگربار بر زبان‌ها افتاد.
