1403/07/01 ایرنا
معاون میراث فرهنگی اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گیلان بیان کرد: مرمت بنای تاریخی مسجد اسپی مزگت تالش واقع در غرب استان به ۳۰۰ میلیارد ریال اعتبار نیاز دارد که متاسفانه این موضوع از توان مالی این اداره‌کل خارج است.
محمدرضا امیری نژاد روز یکشنبه در پی انتشار فیلمی مبنی بر تشدید روند رو به تخریب بنای تاریخی یادشده در گفت و گو با خبرنگار ایرنا توضیح داد: سقف این بنا در یک مرحله طی سال‌های اخیر برای پیشگیری از تخریب بیش از پیش مرمت شد؛ اما بدلیل واقع شدن این بنا در دل جنگل داربست به سرقت رفت.
وی ادامه داد: سارقان شناسایی و تحویل مراجع قضایی شدند اما برآوردهای انجام شده برای اینکه این بنا سرپا بماند حاکی از نیاز اعتباری ۳۰۰ میلیارد ریالی این پروژه است که اعتبارات قطره چکانی بخش مرمت این اداره کل پاسخگوی آن نیست لذا چاره بر آن شد تا این بنای تاریخی با نظارت میراث فرهنگی به بخش خصوصی واگذار شود.
امیری نژاد افزود: در این میان مشکلی که در واگذاری این بنا به بخش خصوصی وجود دارد آن است که آن عرصه، مربوط به اداره کل منابع طبیعی است و ما فقط می توانیم بنا را به بخش خصوصی واگذار کنیم اما سرمایه گذار برای کسب درآمد به بخشی از آن عرصه نیز نیاز دارد.
وی افزود: مکاتبات متعددی با اداره کل منابع طبیعی استان، فرمانداری و دیگر دستگاه‌های متولی انجام شده است تا منابع طبیعی محدوده‌ای از این عرصه را به اداره کل میراث فرهنگی گیلان واگذار کند که همراه آن بنا به سرمایه گذار واگذار کنیم و در این راستا چندین سرمایه گذار هم بطور رسمی تقاضای خود را ارائه کرده اند که آنها را به منابع طبیعی هم معرفی کرده‌ایم اما متاسفانه تاکنون پیگیری‌ها در این خصوص بی نتیجه مانده است.
معاون میراث فرهنگی گیلان با بیان اینکه کل این مجموعه نزدیک به ۶۰ هکتار است، افزود: منابع طبیعی می‌گوید در صورت واگذاری، سرمایه‌گذار باید کل عرصه را به همراه بنا تقبل کرده و نگهداری و مراقبت همه آن عرصه جنگلی را عهده‌دار شود اما این موضوع از عهده سرمایه گذار خارج است.
امیری نژاد در پی این توضیحات گفت: متاسفانه در بحث مرمت بنای تاریخی اسپی مزگت با چنین چالشی مواجهیم ضمن آنکه مرمت و بازسازی آن نیز ااز توان اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گیلان خارج است.
مسجد اسپی مزگت در ۸۰ کیلومتری غرب شهر رشت و ۲۲ کیلومتری جنوب شهر تالش در دهستان دیناچال پره‌سر در حاشیه باختری رودخانهٔ دیناچال جای دارد و در سال ۱۳۷۹ در لیست آثار ملی به ثبت رسید.
اسپی مزگت از دو کلمه «اسپی» در زبان تالشی به معنای سفید و «مزگت» در زبان اوستا به معنای «مسجد» تشکیل شده است.
این بنا یک آتشکده قدیمی و بزرگ بوده است که در دوران پس از اسلام و احتمالا بعد از قرن سوم هجری به مسجد تبدیل شده و تا مدت‌های مدیدی مورد استفاده قرار گرفته است. قدمت این بنا با توجه به کتیبه کوفی و سفال‌های به دست آمده از آن به دوره سلجوقیان می‌رسد که با شیر بز و خشت درست شده و با آهک اندود و نماسازی شده است.
دکتر منوچهر ستوده در کتاب «از آستارا تا استارآباد» این بنا را یکی از عجایب هفتگانه گیلان نامیده است. او بر این باور است که بیشتر سفال‌های پیدا شده از کاوش‌های باستان‌شناسان مربوط به دوره ایلخانی است و معماری این بنا معماری بومی نیست اما با معماری بومی گیلان به زیبایی تلفیق شده است.
پنج هزار و ۲۰۰ اثرتاریخی در گیلان شناسایی شده که یک هزار و ۲۷۲ اثر در فهرست آثار تاریخی به ثبت ملی رسیده است.
