1403/08/20 اقتصاد ایران
ثبت جهانی ارگ کریم خان و مجموعه زندیه شیراز، وعده‌ای است که حدود 20 سال از طرح آن می‌گذرد. این وعده اما همچنان در پیچ و خم تامین اعتبارات لازم برای تهیه پرونده و همچنین ماجرای هتل پرحاشیه آسمان که در حریم آن در دست ساخت است مانده.
سیدرضا صالحی امیری، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، شب گذشته در جریان اختتامیه جشنواره چندرسانه‌ای میراث فرهنگی در شیراز، وعده‌ای ۲۰ساله را دوباره تکرار کرد؛ ارگ کریم خان در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت می‌شود.
آن‌گونه که مهر گزارش داده، او گفته است با ثبت جهانی این اثر و «ایجاد میدان بزرگی که به‌مراتب زیباتر از نقش جهان خواهد شد، شیرازی‌ها شعف و غرور بیشتری پیدا می‌کنند».
تکرار وعده‌ها در نبود اعتبار
ماجرای ثبت جهانی ارگ کریم خان و مجموعه زندیه شیراز اما داستان پرپیچ‌وخمی دارد. مهدی پارسایی، استاد دانشگاه و پژوهشگر میراث فرهنگی، مهم‌ترین مانعی را که در سال‌های اخیر در این مسیر وجود داشته است نبود اعتبارات لازم برای تهیه و تدوین پرونده مربوطه می‌داند.
او که در ابتدای دهه ۹۰، مسئولیت تهیه این پرونده را برای ارسال به یونسکو بر عهده داشت، به تجارت‌نیوز می‌گوید در آن زمان، بخشی از داده‌ها و متون لازم تهیه شد اما در غیاب تخصیص اعتبارات، ادامه کار تاکنون متوقف مانده است.
دغدغه داشتند؛ پول نداشتند
نخستین وعده‌ها در مورد ثبت جهانی ارگ کریم خان شیراز در سال‌های ابتدایی دهه ۸۰ مطرح شد و با آغاز دهه ۹۰ نیز میراث فرهنگی فارس مدعی بود به‌زودی پرونده آن به یونسکو ارسال می‌شود. اتفاقی که همچنان رخ نداده است؛ اما آیا این بار می‌توان به تحقق وعده دولتمردان در مورد ثبت جهانی ارگ کریم خان دل خوش کرد؟ پاسخ پارسایی به این پرسش مثبت است. او توضیح می‌دهد اداره کل میراث فرهنگی فارس، در همه این سال‌ها دغدغه این موضوع را داشته اما کار خاصی برای تحقق آن انجام نداده و بودجه لازم را تامین نکرده است.
به گفته این پژوهشگر میراث فرهنگی، حالا اما یک سالی است که شهرداری شیراز به موضوع ورود کرده؛ این نهاد منابع مالی لازم را در اختیار دارد، پس می‌توان به تامین اعتبارات لازم برای تهیه پرنده ثبت جهانی مجموعه زندیه امید داشت.
داستان پرحاشیه هتل آسمان
ماجرای ثبت جهانی ارگ کریم خان اما بعد دیگری نیز دارد؛ در همه این سال‌ها ساخت هتلی که میراث فرهنگی فارس آن را در حریم بصری این بنای زندیه می‌داند، مانعی برای تهیه پرونده و ارسال آن به یونسکو بوده است. عملیات ساخت «هتل آسمان» از سال ۱۳۸۴ در شیراز آغاز شد اما همچنان نیمه‌کار مانده است. در این میان، نهادهای ذی‌ربط بخش‌هایی از طبقات فوقانی آن را نیز تخریب کرده‌اند. این بنا البته از زمان وقوع یک آتش‌سوزی در سال ۱۳۹۸ تاکنون، به دلیل نگرانی‌های ناشی از ایمنی سازه، پلمب شده است.
آیا حتی در صورت تکمیل پرونده ثبت جهانی ارگ، وجود این هتل در حریم آن مانع از تایید پرونده نمی‌شود؟ پارسایی معتقد است این نگرانی در مرحله کنونی موضوعیت ندارد و می‌توان درباره آن در آینده تصمیمگیری کرد.
او به تجارت‌نیوز می‌گوید: «فرایند ثبت جهانی یک اثر سه مرحله دارد؛ در گام نخست کارشناسان باید داده‌ها و اطلاعات مرتبط با مجموعه را تهیه و تدوین کنند. در مرحله دوم متون آماده‌شده باید به زبان بین‌المللی ترجمه و برای یونسکو ارسال شود تا در نوبت بررسی قرار گیرد. در گام آخر نیز کارشناسان این سازمان به ایران می‌آیند و با توجه به شرایط اثر و سهمیه کشورها در سال‌های مختلف، برای ثبت آن تصمیمگیری می‌کنند.»
به گفته پارسایی، مساله هتل آسمان در دو مرحله نخست مانعی محسوب نمی‌شود و اگر اعتبارات لازم تخصیص یابد، می‌توان پرونده ثبت ارگ کریم خان را ظرف حدود یک سال آماده و ارسال کرد.
تکلیف هتل آسمان باید مشخص شود
او در ادامه تاکید می‌کند: «در نهایت مسئولان باید در مورد هتل آسمان تصمیم بگیرند و تکلیف آن را مشخص کنند. این سازه، علاوه بر مشکلی که در حریم مجموعه زندیه ایجاد کرده است، از نظر ایمنی نیز مشکل دارد و فرو ریختن آن ممکن است به حادثه‌ای فاجعه‌بار منجر شود.»
موضوع ناایمن بودن هتل آسمان را نه‌تنها مسئولان استانی و اعضای شورای شهر شیراز تایید کرده‌اند که حتی خود مالک نیز بر آن صحه گذاشته است. این سازه در سال‌های گذشته و پس از وقوع آتش‌سوزی گسترده‌ای که اطفای آن بیش از ۱۴ ساعت طول کشید و به تخلیه ساختمان‌های اطراف انجامید، در فهرست ساختمان‌های ناایمن شیراز قرار گرفت.
ضرورت ایمن‌سازی هتل آسمان، تاکنون به‌ویژه پس از فاجعه مرگ‌آفرین ریزش ساختمان متروپل آبادان، چندین بار از سوی مقامات و اعضای شورای شهر مورد تاکید قرار گرفته است. در یکی از آخرین موارد، محمدهادی ایمانیه، استاندار پیشین فارس، در مهر امسال اعلام کرد: «بیش از هر چیز بحث ایمنی هتل مد نظر است که باید تعیین تکلیف شود.»
حمید سجادیان، مالک هتل آسمان، نیز موضوع ناایمن بودن آن را قبول دارد اما مدعی است این چالش، ارتباطی با سازه آن ندارد و پلمب هتل مانع از به‌روزرسانی تجهیزاتی چون داربست، جرثقیل و الوارهای اطراف ساختمان شده است.
در عین حال، هم او و هم برخی از مسئولان استان می‌گویند ساخت هتل آسمان حریم ارگ کریم خان را مخدوش نمی‌کند اما مسئولان سازمان میراث فرهنگی، حق هرگونه تصمیمگیری را در مورد چنین مسائلی در اختیار این سازمان می‌دانند.
ارگ کریم خان ثبت می‌شود یا محدوده زندیه؟
اما در صورت به نتیجه رسیدن تلاش‌ها برای آماده‌سازی پرونده و رفع ابهامات در مورد هتل آسمان، آیا خود بنای ارگ کریم خان قرار است به ثبت جهانی برسد یا محدوده زندیه در شیراز؟ پارسایی، پژوهشگر میراث فرهنگی، دراین‌باره به تجارت‌نیوز توضیح می‌دهد که در پرونده‌های ثبت یونسکو، معمولاً یک بنا به‌تنهایی مطرح نمی‌شود و محدوده‌ای کلی که نشان‌دهنده ماهیت اثر به عنوان میراث تمدنی بشر و روابط اجتماعی و فرهنگی حاکم بر آن دوره است در کانون توجه قرار می‌گیرد.
به گفته او، در این پرونده نیز کل مجموعه زندیه به مساحت ۱۱ هکتار شامل آثاری چون ارگ کریم خان، بازار، حمام و مسجد وکیل، ضرابخانه، تعدادی کاروانسرا و دیگر عناصر موجود مد نظر قرار دارد.
برای اطلاعات بیشتر، مطالعه دو گزارش ثبت جهانی هگمتانه؛ چرا تا این حد دیر؟ و مرمت غیراصولی سقف بازار وکیل با بودجه وزارت نفت پیشنهاد می‌شود.
