آرامگاه محمدعلی سپانلو، شاعر و پژوهشگر، در بهشت زهرا به دست اشخاص ناشناس تخریب شده است. این خبر را برادرزاده سپانلو در پی انتشار گزارش‌های هفته گذشته درباره تخریب سنگ مزار شماری از فوتبالیست‌های ایرانی اعلام کرد.
برادرزاده محمدعلی سپانلو، شاعر، پژوهشگر و مترجم مشهور، در یادداشتی که برای ایسنا فرستاده و این خبرگزاری در روز شنبه (۲۴ مهر / ۱۵ اکتبر) منتشر کرده است، از تخریب سنگ مزار عمویش پرده برداشته است.
شبنم سپانلو در یادداشت خود اشاره می‌کند به اینکه خانواده “شاعر تهران” پس از درگذشت او در اردیبهشت ۹۴ تصمیم داشت پیکر او را در امامزاده طاهر کرج به خاک بسپارد، اما احمد مسجدجامعی، عضو شورای شهر تهران، به خانواده سپانلو گفته بود: «شاعر تهران را چرا بیرون تهران دفن کنند؟»
این بود که سپانلو را در قطعه نام‌آوران بهشت‌زهرا به خاک سپردند و باربد گلشیری سنگی را برای مزار او طراحی و اجرا کرد. اما به گفته خانم سپانلو هنوز چند روزی از کار گذاشتن سنگ مزار نگذشته بود که “چند سوراخ و خطی از ابزار (فرز) روی سنگ” ایجاد شده بود.
شبنم سپانلو می‌نویسد: «خودمان را و هواداران را توجیه کردیم که حتما تصادفی است و عمدی در کار نیست. چند هفته بعد اما داستان بالاتر از این حرفها گرفت و کل مزار سیمان شد…»
آسیب به سنگ مزار فوتبالیست‌های ایرانی
یادداشت مزبور چند روز پس از انتشار گزارش‌هایی درباره تخریب سنگ مزار شماری از فوتبالیست‌های ایرانی توسط ایسنا منتشر شده است.
رسانه‌های ایران هفته گذشته گزارش دادند که سنگ قبر شماری از بازیکنان پیشین فوتبال ایران به دلایل ناروشن آسیب دیده است. برخی از این سنگ‌ها تراشیده شده بودند و مشخصات روی آنها از بین رفته بود و روی آنها نیز رنگ پاشیده بودند.
طبق اخبار منتشره سنگ قبر غلامحسین مظلومی، بیوک جدی‌کار، همایون بهزادی و رضا احدی آسیب دیده است. این ورزشکاران همگی از فوتبالیست‌های برجسته و محبوب تیم ملی ایران در دوره پیش از به قدرت رسیدن جمهوری اسلامی بودند.
تخریب سنگ مزار؛ زخمی دیگر بر روح جامعه
در تمامی فرهنگ‌هایی که به روی مزار رفتگان‌شان سنگ می‌گذارند، “سنگ مزار” نماد احترام و حرمت و حافظ محلی است که مردگان در آن آرمیده‌اند. تخریب و محو آن “هتک حرمت” به حساب می‌آید، نه تنها به آنکه درگذشته بلکه به خانواده و دوستان و دوستداران او نیز. بنابراین تخریب سنگ مزار کسی که از دنیا رفته، نوعی آسیب اجتماعی را ایجاد می‌کند.
سنگ آسیب دیده بر مزار محمدعلی سپانلو در بهشت زهرا
در ایران دوره جمهوری اسلامی بارها موارد تخریب سنگ مزار دیده شده است. نگاهی به این موارد نشان می‌دهد که این عمل خشونت‌بار بیانگر تلاش برای اهانت به مخالفان سیاسی و کسانی که رقیب دانسته می‌شوند، منتقدان اجتماعی و فرهنگی و کسانی که با جمهوری سیاسی “راه نیامده‌اند” بوده است.
تخریب آرامگاه رضا شاه پهلوی، تخریب سنگ مزارهای بهاییان در شهرهای مختلف، تخریب سنگ مزارهای اهل سنت در نقده، تخریب سنگ مزار احمد شاملو و سهراب سپهری، دو شاعر برجسته ایرانی، و فریدون فروغی، خواننده محبوب دوره محمدرضا شاه پهلوی از نمونه‌های بیشتر مطرح شده در رسانه‌ها بوده‌اند.
به دلیل اهمیتی که آرامگاه و سنگ مزار در بسیاری از فرهنگ‌ها به عنوان آخرین یادبود فرد درگذشته دارد، روانشناسان معتقدند که خانواده‌های اعدام‌شدگان دهه ۱۳۶۰ نیز که از محل خاکسپاری عزیزان‌شان بی‌خبرند و از نداشتن سنگ بر روی مزار آنان محرومند هم با مفهوم “هتک حرمت” روبرو هستند.
